Υπό κανονικές συνθήκες, το σώμα του ανθρώπου αποτελείται περίπου από 60% νερό, το οποίο βρίσκεται κατανεμημένο σε όλους τους ιστούς, το αίμα και τα όργανα. Τα υγρά στο σώμα ρυθμίζονται από ορμόνες και συγκεκριμένα όργανα, όπως τα νεφρά, προκειμένου να διατηρηθεί η ισορροπία τους. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, η ποσότητα των υγρών στο σώμα μπορεί να αυξηθεί πέρα από τα κανονικά επίπεδα, οδηγώντας σε κατακράτηση υγρών.
Η κατακράτηση υγρών, γνωστή και ως οίδημα, είναι το πρήξιμο που εμφανίζεται σε διάφορα σημεία του σώματος, κυρίως στα πόδια, τους αστραγάλους, τις γάμπες, το πρόσωπο και τα χέρια. Προκαλείται από τη συσσώρευση υγρών και νατρίου στους ιστούς του σώματος. Οίδημα μπορεί επίσης να προκληθεί από ορισμένες καταστάσεις υγείας, και εάν άμεσα δεν υπάρξει θεραπεία μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα. Η αναγνώριση των αιτιών και η διαχείριση των συμπτωμάτων είναι βασικά βήματα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της κατάστασης.
Συμπτώματα κατακράτησης υγρών
Τα κυριότερα συμπτώματα που κάνουν διακριτή την κατακράτηση υγρών και την διαχωρίζουν από την κοινή αύξηση βάρους είναι τα παρακάτω:
- Πρήξιμο των άκρων που εντοπίζεται σε πόδια, αστραγάλους και χέρια.
- Αίσθηση δυσφορίας στα πρησμένα μέρη.
- Αύξηση συνολικού βάρους σε σύντομο χρονικό διάστημα.
- Δυσκαμψία στις αρθρώσεις.
- Αλλαγή στο χρώμα του δέρματος στις περιοχές που εντοπίζεται το οίδημα.
- Εντυπώματα στο δέρμα μετά από έστω και ελάχιστη πίεση όπως πχ από κάλτσες ή δαχτυλίδια.
Αίτια
Η κατακράτηση υγρών οφείλεται σε διάφορους παράγοντες με τους επικρατέστερους να είναι:
- Πτήσεις με αεροπλάνο: Οι ξαφνικές αλλαγές στην ατμοσφαιρική πίεση μπορεί να προκαλέσουν κατακράτηση, κυρίως στα πόδια.
- Υψηλή κατανάλωση αλατιού: Το αλάτι σε τρόφιμα και ποτά μπορεί να συμβάλλει στην κατακράτηση υγρών.
- Θρόμβωση (DVT): Πρόκειται για πολύ σοβαρή κατάσταση κατά την οποία βουλώνουν τα αιμοφόρα αγγεία και χρήζει άμεσης αντιμετώπισης. Στην περιοχή στην οποία εντοπίζεται η θρόμβωση υπάρχει συνοδεία οιδήματος και πιθανής κατακράτησης.
- Κακή κυκλοφορία του αίματος: Προβλήματα υγείας όπως η φλεβική ανεπάρκεια αλλά και καταστάσεις όπως η ορθοστασία και η καθιστική ζωή προκαλούν οιδήματα και κατακράτηση υγρών.
- Καρδιακή ανεπάρκεια: Η κατακράτηση υγρών μπορεί να είναι σύμπτωμα και επιπλοκή της καρδιακής ανεπάρκειας, όπου η καρδιά δεν μπορεί να αντλήσει αρκετό αίμα για να καλύψει τις ανάγκες του σώματος.
- Εγκυμοσύνη: Η αλλαγή στην κατανομή βάρους και η μειωμένη κινητικότητα μπορεί να εμφανίσει κατακράτηση υγρών.
- Προβλήματα στα νεφρά: Τα νεφρά αδυνατούν να αποβάλλουν τα πλεονάζοντα υγρά επειδή υπολειτουργούν.
- Εμμηνόπαυση: Η κατακράτηση υγρών είναι σύνηθες σύμπτωμα κατά την κλιμακτήριο αφού αλλάζει το ορμονικό προφίλ των γυναικών.
- Αλλεργίες και πρήξιμο: Αλλεργίες σε τρόφιμα ή σε τσιμπήματα εντόμων μπορεί να εκδηλώσουν οίδημα στην περιοχή και κατακράτηση υγρών.
- Προβλήματα στον θυρεοειδή: Όπως και σε άλλες ορμονικές διαταραχές εντοπίζεται κατακράτηση υγρών η οποία συνοδεύεται από ξηρό δέρμα, τριχόπτωση, αύξηση βάρους και κακή διάθεση.
- Ηπατικές παθήσεις: Η κατακράτηση υγρών ίσως συμβάλει στην κίρρωση του ήπατος, όπου η λειτουργία του ήπατος επηρεάζεται αρνητικά.
- Λήψη φαρμάκων: Ορισμένα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν κατακράτηση υγρών, όπως τα στεροειδή, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ), και τα αντιυπερτασικά.
- Αλλαγές στον καιρό: Ζεστός και υγρός καιρός μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση της κατακράτησης υγρών.
Διάγνωση
Για να προχωρήσει κάποιος ειδικός σε διάγνωση ακολουθεί την εξής διαδικασία:
Ιστορικό και συμπτώματα:
- Ο ιατρός αρχικά θα ρωτήσει για τα συμπτώματα, πότε εμφανίστηκαν, πόσο σοβαρά είναι και εάν επηρεάζουν την καθημερινή ζωή του ασθενούς ανάλογα με τον τρόπο ζωής του. Επίσης θα πληροφορηθεί εάν ο ασθενής λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή για κάποια πάθηση.
Κλινική εξέταση:
- Ο ιατρός θα ελέγξει για πρήξιμο, ιδιαίτερα στα πόδια, τους αστραγάλους, τα χέρια και το πρόσωπο.
- Μπορεί επίσης να ελέγξει την αρτηριακή πίεση.
Εξετάσεις:
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο ιατρός μπορεί να ζητήσει εξετάσεις για να διαπιστώσει την αιτία της κατακράτησης υγρών. Αυτές μπορεί να περιέχουν αιματολογικές εξετάσεις και εξετάσεις ούρων, καθώς και καρδιολογικές εξετάσεις όπως ηλεκτροκαρδιογράφημα (ECG) και triplex καρδιάς.
Σε οποιαδήποτε περίπτωση είναι σημαντικό να διευκρινιστεί η αιτία που οδηγεί σε κατακράτηση διότι η ίδια την πάθηση μπορεί να είναι σύμπτωμα κάποιας σοβαρότερης κατάστασης. Αν ο ασθενής αντιμετωπίζει έντονη δυσφορία και δυσκολία στην μετακίνηση, μπορεί να προτιμηθεί η πραγματοποίηση των παραπάνω εξετάσεων κατ’ οίκον για την αποφυγή περαιτέρω ταλαιπωρίας του.
Επιπλέον, σε περίπτωση που ο θεράπων το κρίνει σκόπιμο, μπορεί ο ασθενής να χρήζει ενδοφλέβιας χορήγησης διουρητικών ή άλλων φαρμάκων (ανάλογα πάντα με την πάθηση) η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί τόσο ενδονοσοκομειακά όσο και κατ’ οίκον για διευκόλυνση του ασθενούς.
Πρόληψη & Διατροφή
Εκτός της περίπτωσης που η κατακράτηση υγρών οφείλεται σε υποβόσκουσα πάθηση, υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορούμε την να μειώσουμε ή να την εμποδίσουμε σε κάποιο ποσοστό. Μερικοί από αυτούς είναι οι παρακάτω:
- Περιορισμός κατανάλωσης αλατιού: Μια διατροφή με υπερβολικό αλάτι μπορεί να δημιουργήσει κατακρατήσεις, υπέρταση αλλά και καρδιακά προβλήματα.
- Κατανάλωση πρωτεΐνης: Οι πρωτεΐνες βοηθούν στη διατήρηση της ισορροπίας των υγρών στο σώμα.
- Τροφές πλούσιες σε κάλιο: Μπανάνες, πατάτες και σπανάκι, μπορούν να βοηθήσουν στην εξισορρόπηση των υγρών.
- Άφθονο νερό: Η σωστή ενυδάτωση βοηθά στη λειτουργία των νεφρών και στην αποβολή του περιττού νατρίου.
- Τροφές πλούσιες σε μαγνήσιο: Αμύγδαλα και σπανάκι συμβάλλουν στη μείωση της κατακράτησης υγρών.
- Αύξηση της πρόσληψης βιταμίνης Β6: Η βιταμίνη Β6 βοηθά στην αποβολή του νατρίου από το σώμα. Τρόφιμα και δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια, ψάρια και πουλερικά, αποτελούν καλές πηγές βιταμίνης Β6.
- Κατανάλωση τροφών με διουρητικές ιδιότητες: Ορισμένες τροφές και βότανα έχουν φυσικές διουρητικές ιδιότητες και βοηθούν στην αποβολή υγρών από το σώμα. Παραδείγματα περιλαμβάνουν το αγγούρι, το μπρόκολο, το σέλινο, τη μαγιονέζα και το πράσινο τσάι.
- Τακτική άσκηση: Η διατήρηση μιας καλής φυσικής κατάστασης αποτρέπει την δημιουργία κατακρατήσεων. Ειδικά ασκήσεις όπως η τοποθέτηση των ποδιών πιο ψηλά μειώνει το πρήξιμο και ενισχύει την καλή κυκλοφορία του αίματος.
- Κάλτσες διαβαθμισμένης συμπίεσης: Σε περιπτώσεις προδιάθεσης κατακρατήσεων, προτείνεται η χρήση καλτσών διαβαθμισμένης συμπίεσης ώστε να προληφθεί το οίδημα.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ακόμα και αν κάποιο σύμπτωμα, όπως η κατακράτηση υγρών, ίσως να μοιάζει απλά ενοχλητικό και όχι και τόσο σοβαρό, πρέπει πάντα να φροντίζει κανείς να το διερευνά καθώς μπορεί να υποκρύπτει βαθύτερα προβλήματα υγείας.
Οι πληροφορίες που περιέχονται στο παρόν κείμενο έχουν καθαρά ενημερωτικό σκοπό και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως ιατρικές συμβουλές. Ο εξειδικευμένος πάροχος υγείας σας είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος για την ορθή και ολοκληρωμένη ενημέρωση, διάγνωση και πιθανή θεραπεία σε οποιοδήποτε θέμα υγείας αντιμετωπίζετε και στον οποίο θα πρέπει να απευθύνεστε σε κάθε περίπτωση.