Η φερριτίνη είναι μια καθολική ενδοκυτταρική πρωτεΐνη που παίζει σημαντικό ρόλο στην αποθήκευση του σιδήρου στο σώμα. Συγκεκριμένα, δεσμεύει και αποθηκεύει τον σίδηρο, ο οποίος είναι ένα απαραίτητο μέταλλο για πολλές λειτουργίες του οργανισμού, όπως η παραγωγή αιμοσφαιρίνης και η μεταφορά οξυγόνου στο αίμα.
Φυσιολογικές Τιμές
Τα επίπεδα της φερριτίνης στο αίμα χρησιμοποιούνται συχνά ως δείκτης της κατάστασης των αποθηκών σιδήρου στο σώμα. Χαμηλά επίπεδα φερριτίνης μπορεί να υποδηλώνουν έλλειψη σιδήρου, ενώ υψηλά επίπεδα μπορεί να σχετίζονται με υπερφόρτωση σιδήρου ή άλλες παθολογικές καταστάσεις, όπως φλεγμονή ή ηπατικές νόσοι. Οπότε, η μέτρηση της φερριτίνης είναι ένα σημαντικό διαγνωστικό εργαλείο για την αξιολόγηση της σιδηροπενίας, της αναιμίας και άλλων παθήσεων που σχετίζονται με τον σίδηρο.
Οι φυσιολογικές τιμές της φερριτίνης στο αίμα ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και άλλους παράγοντες, αλλά γενικά οι τιμές για φυσιολογικά επίπεδα κυμαίνονται ως εξής:
- Άνδρες: 20-500 ng/mL (νανογραμμάρια ανά χιλιοστόλιτρο)
- Γυναίκες: 20-200 ng/mL
- Παιδιά: 7-140 ng/mL
Οι τιμές αυτές μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το εργαστήριο, καθώς υπάρχουν ελαφρές αποκλίσεις στα όρια που χρησιμοποιούνται. Επιπλέον, οι φυσιολογικές τιμές μπορεί να επηρεάζονται από καταστάσεις όπως η εγκυμοσύνη, οι φλεγμονές, οι λοιμώξεις ή άλλες υποκείμενες νόσοι.
Χαμηλή Φερριτίνη – Αίτια
Η χαμηλή φερριτίνη συνδέεται συχνά με έλλειψη σιδήρου στον οργανισμό.
Τα κύρια αίτια μειωμένης φερριτίνης περιλαμβάνουν:
- Ανεπαρκής πρόσληψη σιδήρου από τη διατροφή.
- Δίαιτες φτωχές σε τρόφιμα που περιέχουν σίδηρο, όπως το κόκκινο κρέας, τα πουλερικά, τα όσπρια και τα σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά.
- Αυξημένες ανάγκες σε σίδηρο.
- Εγκυμοσύνη: Οι γυναίκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης έχουν αυξημένες ανάγκες σε σίδηρο για την υποστήριξη της ανάπτυξης του εμβρύου.
- Περίοδος ανάπτυξης: Παιδιά και έφηβοι χρειάζονται απαραιτήτως σίδηρο καθώς ο οργανισμός τους βρίσκεται σε περίοδο ταχείας ανάπτυξης.
- Αθλητές: Η έντονη σωματική άσκηση μπορεί να ενισχύσει τις ανάγκες του οργανισμού σε σίδηρο.
- Απώλεια αίματος & Μειωμένη απορρόφηση σιδήρου.
- Έμμηνος ρύση: Οι γυναίκες με βαριά εμμηνόρροια (μηνορραγία) χάνουν περισσότερο αίμα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη σιδήρου.
- Εσωτερική αιμορραγία: Προβλήματα όπως τα έλκη, οι αιμορροΐδες, η γαστρορραγία ή καρκίνοι του γαστρεντερικού μπορεί να προκαλέσουν απώλεια αίματος, μειώνοντας τα επίπεδα φερριτίνης.
- Χρόνιες αιμορραγίες: Από το πεπτικό σύστημα ή από άλλες παθήσεις, όπως η νόσος του Crohn ή η Κοιλιοκάκη.
- Χρόνιες ασθένειες.
- Χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις ή παθήσεις που επηρεάζουν την παραγωγή αίματος (όπως οι νεφροπάθειες ή ο καρκίνος) μπορεί να συμβάλλουν.
- Χειρουργικές επεμβάσεις ή αιμοδοσίες.
- Συχνές αιμοδοσίες ή τυχόν χειρουργικές επεμβάσεις που συνοδεύονται από μεγάλη απώλεια αίματος μπορεί να προκαλέσουν μείωση των αποθεμάτων σιδήρου και συνεπώς χαμηλή φερριτίνη.
Συμπτώματα
Όταν η φερριτίνη είναι χαμηλή, μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα όπως:
- κόπωση
- αδυναμία
- ζάλη
- δύσπνοια
- ευαισθησία σε κρύο
Υψηλή Φερριτίνη – Αίτια
Η υψηλή φερριτίνη στο αίμα, γνωστή και ως υπερφερριτιναιμία, μπορεί να προκληθεί από διάφορες καταστάσεις, μερικές από τις οποίες σχετίζονται με υπερφόρτωση σιδήρου, ενώ άλλες μπορεί να οφείλονται σε φλεγμονή ή άλλες παθολογίες.
- Υπερφόρτωση σιδήρου (Αιμοχρωμάτωση)
Κατάσταση όπου ο οργανισμός απορροφά υπερβολικές ποσότητες σιδήρου από τη διατροφή. Ο σίδηρος συσσωρεύεται σε όργανα όπως το ήπαρ, η καρδιά και οι αρθρώσεις, οδηγώντας σε σοβαρές επιπλοκές. - Χρόνιες φλεγμονές, λοιμώξεις και αυτοάνοσα
Σε περιπτώσεις αυτοάνοσων παθήσεων, χρόνιων φλεγμονών ή λοιμώξεων, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο λύκος, ή η χρόνια νεφρική νόσος, η ηπατίτιδα ή η HIV λοίμωξη, τα επίπεδα της φερριτίνης αυξάνονται ανεξάρτητα από τα αποθέματα σιδήρου. - Ηπατικές παθήσεις
Ο σίδηρος αποθηκεύεται σε μεγάλο βαθμό στο ήπαρ, και επομένως παθήσεις του ήπατος όπως η κίρρωση, η αλκοολική ηπατοπάθεια ή η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος αποτελούν κρίσιμους παράγοντες. - Καρκίνος
Ορισμένοι καρκίνοι, όπως το λέμφωμα, η λευχαιμία και άλλοι όγκοι, μπορεί να προκαλέσουν άνοδο, κυρίως λόγω φλεγμονής ή καταστροφής κυττάρων και να απελευθερώσουν σίδηρο στο αίμα. - Μεταγγίσεις αίματος και υπερβολική λήψη σιδήρου
Οι συχνές μεταγγίσεις αίματος, οι οποίες χρησιμοποιούνται σε ασθενείς με αιματολογικές παθήσεις, όπως η θαλασσαιμία, μπορούν να προκαλέσουν υπερφόρτωση σιδήρου και αύξηση της φερριτίνης, όπως επίσης και η υπερβολική λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου (από χάπια ή ενέσεις). - Μεταβολικά σύνδρομα
Τα μεταβολικά σύνδρομα τα οποία περιλαμβάνουν την παχυσαρκία, την αντίσταση στην ινσουλίνη και τις αυξημένες τιμές λιπιδίων μπορεί να αυξήσουν τα επίπεδα φερριτίνης. - Νεφρική ανεπάρκεια
Σε περιπτώσεις προχωρημένης νεφρικής ανεπάρκειας, η φερριτίνη μπορεί να ανέβει εξαιτίας της μειωμένης αποβολής σιδήρου και των φλεγμονωδών αντιδράσεων που συνοδεύουν αυτήν την κατάσταση. - Αλκοολισμός
Η κατάχρηση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη του ήπατος και αύξηση των επιπέδων φερριτίνης. - Οξεία καταστροφή κυττάρων (αιμόλυση)
Σε καταστάσεις κατά τις οποίες καταστρέφονται μεγάλοι αριθμοί ερυθρών αιμοσφαιρίων, όπως στην αιμολυτική αναιμία, ο σίδηρος απελευθερώνεται από τα κατεστραμμένα κύτταρα και ενισχύονται τα επίπεδα φερριτίνης.
Συμπτώματα
Η υψηλή φερριτίνη μπορεί να μην προκαλεί άμεσα συμπτώματα. Ωστόσο, αν συνοδεύεται από υπερφόρτωση σιδήρου, μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα όπως:
- Κόπωση και αδυναμία.
- Πόνοι στις αρθρώσεις (αρθραλγία).
- Πόνος στο στομάχι (κοιλιακή δυσφορία).
- Ηπατική βλάβη (ηπατοπάθεια).
- Σκούρο χρώμα δέρματος.
- Διαταραχές καρδιακού ρυθμού.
- Μειωμένη λίμπιντο και ορμονικές διαταραχές.
- Προβλήματα με το πάγκρεας.
- Δύσπνοια και ταχυπαλμία.
- Πονοκέφαλοι και σύγχυση.
Το άγχος μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα φερριτίνης εξίσου μέσω φλεγμονής και μειωμένης απορρόφησης σιδήρου. Χρόνιο άγχος μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή φερριτίνη, επειδή εμποδίζει την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών ή να αυξήσει τη φερριτίνη λόγω φλεγμονώδους αντίδρασης.
Αντιμετώπιση
Η θεραπεία της υψηλής φερριτίνης εξαρτάται από την υποκείμενη αιτία. Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση των επιπέδων φερριτίνης, καθώς σχετίζεται άμεσα με τα αποθέματα σιδήρου στον οργανισμό. Ανάλογα με το αν τα επίπεδα είναι χαμηλά ή υψηλά, η διατροφή μπορεί να προσαρμοστεί για να βοηθήσει στη διατήρηση υγιών επιπέδων σιδήρου. Όμως, η προσαρμογή της διατροφής για την αύξηση ή τη μείωση της φερριτίνης πρέπει να γίνεται υπό την καθοδήγηση γιατρού ή διατροφολόγου, καθώς τα επίπεδα σιδήρου μπορεί να επηρεαστούν από διάφορους παράγοντες και παθήσεις.
Διατροφή για αύξηση φερριτίνης
Υπάρχουν δύο τύποι σιδήρου στα τρόφιμα: ο αιμικός και ο μη αιμικός σίδηρος.
- Αιμικός σίδηρος (απορροφάται ευκολότερα από τον οργανισμό):
- Κόκκινο κρέας (μοσχάρι, αρνί, χοιρινό)
- Πουλερικά (κοτόπουλο, γαλοπούλα)
- Συκώτι
- Ψάρια και θαλασσινά
- Μη αιμικός σίδηρος (απορροφάται λιγότερο αποδοτικά):
- Όσπρια (φακές, φασόλια, ρεβίθια)
- Σπανάκι
- Δημητριακά και ψωμιά
- Ξηροί καρποί και σπόροι
- Προϊόντα σόγιας
- Αυγά
Για βελτίωση της απορρόφησης σιδήρου χρήσιμα είναι:
- Κατανάλωση Βιταμίνης C: Η βιταμίνη C βοηθάει στην καλύτερη απορρόφηση του μη αιμικού σιδήρου. Συστήνεται συνδυασμός τροφών πλούσιων σε βιταμίνη C, όπως πορτοκάλια, λεμόνια, φράουλες, πιπεριές και ντομάτες.
- Αποφυγή αναστολέων απορρόφησης: Προσοχή σε ορισμένες ουσίες, που υπάρχουν στο τσάι και τον καφέ, το ασβέστιο στα γαλακτοκομικά προϊόντα, και τα φυτικά οξέα που βρίσκονται στα δημητριακά ολικής άλεσης καθώς μειώνουν την απορρόφηση του σιδήρου.
- Ενυδάτωση: Η καλή ενυδάτωση του οργανισμού βοηθά στη γενική υγεία και μπορεί να υποστηρίξει την ορθή λειτουργία των οργάνων.
Διατροφή για μείωση φερριτίνης
Σε αυτή την περίπτωση, η διατροφή πρέπει να στοχεύει στη μείωση της πρόσληψης σιδήρου και να εστιάζει σε τρόφιμα που μπορούν να βοηθήσουν στη ρύθμιση των επιπέδων του.
Τροφές που πρέπει να περιοριστούν:
- Κόκκινο κρέας και προϊόντα ζωικής προέλευσης, όπως συκώτι.
- Ενισχυμένα τρόφιμα με σίδηρο, όπως δημητριακά και συμπληρώματα διατροφής.
- Συμπληρώματα σιδήρου: Προτείνεται μείωση τους, εκτός αν συνιστώνται από γιατρό για άλλους λόγους.
- Αποφυγή αλκοόλ: Η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να επιδεινώσει την ηπατική λειτουργία και να αυξήσει τα επίπεδα φερριτίνης, ειδικά σε άτομα με ηπατοπάθειες.
Τροφές που πρέπει να προτιμηθούν καθώς συμβάλλουν στη μείωση απορρόφησης σιδήρου: - Τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες όπως φρούτα και λαχανικά.
- Τσάι και καφές.
- Γαλακτοκομικά προϊόντα και τροφές πλούσιες σε ασβέστιο.
Γενικότερα, η αρύθμιστη φερριτίνη στον οργανισμό, είτε αυτή είναι πιο αυξημένη είτε υπάρχει έλλειψη, μπορεί να προκαλέσει αρκετή δυσφορία ή να είναι ένδειξη για μια σοβαρότερη πάθηση. Για τους λόγους αυτούς δεν πρέπει να αγνοηθεί και είναι καλό να συμπεριλαμβάνεται ως εξέταση στον ετήσιο αιματολογικό μας έλεγχο.
Οι πληροφορίες που περιέχονται στο παρόν κείμενο έχουν καθαρά ενημερωτικό σκοπό και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως ιατρικές συμβουλές. Ο εξειδικευμένος πάροχος υγείας σας είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος για την ορθή και ολοκληρωμένη ενημέρωση, διάγνωση και πιθανή θεραπεία σε οποιοδήποτε θέμα υγείας αντιμετωπίζετε και στον οποίο θα πρέπει να απευθύνεστε σε κάθε περίπτωση.
