Η βιταμίνη D αποτελεί ένα θρεπτικό συστατικό που ο άνθρωπος χρειάζεται για καλή υγεία. Βοηθά το σώμα να απορροφήσει το ασβέστιο και είναι ένα από τα κύρια δομικά στοιχεία για γερά οστά. Σε συνδυασμό με το ασβέστιο, η βιταμίνη D προστατεύει από την ανάπτυξη οστεοπόρωσης, μιας ασθένειας που λεπταίνει και εξασθενεί τα οστά και τα κάνει πιο ευάλωτα. Επίσης είναι σημαντική για την προστασία της μυϊκής δύναμης και την πρόληψη της ραχίτιδας, της οστεομαλακίας και την προστασία κατά τις πτώσεις. Το σώμα χρειάζεται βιταμίνη D για και άλλες λειτουργίες. Οι μύες το χρειάζονται για να κινηθούν και τα νεύρα για να μεταφέρουν μηνύματα μεταξύ του εγκεφάλου και του σώματός. Το ανοσοποιητικό σύστημα χρειάζεται βιταμίνη D για την καταπολέμηση των εισβολέων, βακτηρίων και ιών. Ακόμα μπορεί να έχει και άλλους σημαντικούς ρόλους στο σώμα, αλλά δεν υπάρχουν ακόμα αρκετά στοιχεία για να εξαχθούν σίγουρα συμπεράσματα.
Επίπεδα – Φυσιολογικές Τιμές
Τα επίπεδα βιταμίνης D μετρώνται με αιματολογική εξέταση που λέγεται 25-υδρόξυ βιταμίνη D ή 25 (OH) D3:
- τιμές 25 (OH) D3>30 ng/ml θεωρούνται φυσιολογικές
- τιμές 25 (OH) D3 20-30 ng/ml θεωρούνται ενδεικτικές ανεπάρκειας της βιταμίνης D
- τιμές 25 (OH) D3<20 ng/ml θεωρούνται ενδεικτικές έλλειψης της βιταμίνης D
Έλλειψη Βιταμίνης D
Tα τελευταία χρόνια, σημειώνονται αρκετές αναφορές που υποδηλώνουν υψηλό ποσοστό χαμηλής πρόσληψης βιταμίνης D και έλλειψη – ανεπάρκεια βιταμίνης D στην Ευρώπη. Σε συνδυασμό με την αυξανόμενη ανησυχία για τους κινδύνους που απορρέουν για την υγεία από την έλλειψη βιταμίνης D, σημειώνεται αυξημένο ενδιαφέρον για τη μελέτη της από επαγγελματίες υγείας, τα μέσα ενημέρωσης αλλά και το κοινό.
Έρευνες δείχνουν πως τα ποσοστά είναι συχνά κάτω από τα συνιστάμενα για τον γενικό πληθυσμό και είναι ιδιαίτερα χαμηλά σε ορισμένες υποομάδες του πληθυσμού, όπως εκείνες που βρίσκονται σε ιδρύματα ή που είναι περιορισμένοι στο σπίτι, καθώς και μετανάστες από τη Δύση. Οι αναφερόμενες εκτιμήσεις για την κατάσταση της βιταμίνης D σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες δείχνουν μεγάλες διακυμάνσεις. Ωστόσο, η σύγκριση μελετών σε όλη την Ευρώπη περιορίζεται από τη χρήση διαφορετικών μεθοδολογιών.
Ο επιπολασμός της ανεπάρκειας της βιταμίνης D μπορεί να είναι πιο συχνός σε πληθυσμούς με υψηλότερο ποσοστό ομάδων υψηλού κινδύνου και/ή που έχουν χαμηλή κατανάλωση τροφών πλούσιων σε βιταμίνη D και χαμηλή χρήση συμπληρωμάτων βιταμίνης D. Ο ορισμός μιας επαρκούς ή βέλτιστης κατάστασης βιταμίνης D είναι βασικός για τον καθορισμό των συστάσεων για πρόσληψη βιταμίνης D που θα επιτρέψει τη διατήρηση της ικανοποιητικής κατάστασης όλο το χρόνο, συμπεριλαμβανομένων των χειμερινών μηνών. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, φαίνεται να υπάρχει έλλειμμα στην επίτευξη των τρεχουσών συστάσεων για τη βιταμίνη D. Εξαίρεση αποτελεί η Φινλανδία, όπου τα δεδομένα διατροφικών ερευνών δείχνουν ότι οι πρόσφατες εθνικές πολιτικές που περιλαμβάνουν ενίσχυση και συμπληρώματα, σε συνδυασμό με υψηλή πρόσληψη ψαριών πλούσιων σε λάδι, έχουν οδηγήσει σε αύξηση της πρόσληψης βιταμίνης D, αλλά αυτό μπορεί να μην είναι κατάλληλη στρατηγική για όλους τους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς. Άλλες πολιτικές μπορεί να περιλαμβάνουν την προώθηση διατροφικών συστάσεων, τον εμπλουτισμό τροφίμων, τη λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D και τη συνετή έκθεση στον ήλιο, αλλά θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις εθνικές, πολιτιστικές και διατροφικές συνήθειες. Για τα ευρωπαϊκά έθνη με πολιτικές συμπληρωμάτων, είναι σημαντικό τα ενδιαφερόμενα μέρη να διασφαλίζουν την ικανοποιητική απορρόφηση αυτών, ιδίως στις πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.
Τροφές πλούσιες σε Βιταμίνη D
Πολύ λίγα τρόφιμα περιέχουν φυσικά βιταμίνη D. Τα εμπλουτισμένα τρόφιμα παρέχουν το μεγαλύτερο μέρος της βιταμίνη D:
• Η βιταμίνη D προστίθεται σε πολλά δημητριακά πρωινού και σε ορισμένες μάρκες χυμού πορτοκαλιού, γιαούρτι, μαργαρίνη και άλλα προϊόντα διατροφής.
• Τα λιπαρά ψάρια (όπως η πέστροφα, ο σολομός, ο τόνος και το σκουμπρί) και τα έλαια από συκώτι ψαριών είναι μεταξύ των καλύτερων φυσικών πηγών βιταμίνης D.
• Το μοσχαρίσιο συκώτι, οι κρόκοι αυγών και το τυρί έχουν μικρές ποσότητες βιταμίνης D.
• Τα μανιτάρια παρέχουν λίγη βιταμίνη D. Κάποια μανιτάρια έχουν εκτεθεί σε υπεριώδες φως για να αυξηθεί η περιεκτικότητά τους σε βιταμίνη D.
Επιδράσεις της βιταμίνης D
Οι επιστήμονες μελετούν τη βιταμίνη D για να κατανοήσουν καλύτερα πώς γίνεται να επηρεάζει την υγεία.
Υγεία οστών και οστεοπόρωση:
Οι μακροχρόνιες ελλείψεις βιταμίνης D και ασβεστίου κάνουν τα οστά να γίνονται εύθραυστα και να σπάνε πιο εύκολα. Αυτή η συνθήκη ονομάζεται οστεοπόρωση. Εκατομμύρια ηλικιωμένων γυναικών και ανδρών έχει οστεοπόρωση ή κινδυνεύει να αναπτύξετε αυτή την πάθηση.
Μύες:
Οι μύες είναι επίσης σημαντικοί για υγιή οστά γιατί βοηθούν να διατηρείτε η ισορροπία και να αποτρέπονται οι πτώσεις. Έλλειψη βιταμίνης D μπορεί να οδηγήσει σε αδύναμους, επώδυνους μύες.
Καρκίνος:
Η βιταμίνη D δεν φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, του παχέος εντέρου ή του πνεύμονα. Δεν είναι ξεκάθαρο εάν η βιταμίνη D επηρεάζει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη ή την πιθανότητα επιβίωσης από αυτόν τον καρκίνο. Πολύ υψηλά επίπεδα βιταμίνης D στο αίμα μπορεί ακόμη και να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος. Κλινικές δοκιμές υποδεικνύουν ότι ενώ τα συμπληρώματα βιταμίνης D (με ή χωρίς ασβέστιο) μπορεί να μην επηρεάσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, μπορεί να μειώσουν ελαφρώς τον κίνδυνο θανάτου από αυτή την ασθένεια. Σίγουρα απαιτείται περισσότερη έρευνα για την καλύτερη κατανόηση του δίπολου καρκίνος και βιταμίνη D.
Καρδιακές ασθένειες:
Κάποιες μελέτες δείχνουν πως η βιταμίνη D είναι σημαντική για υγιή καρδιά και αιμοφόρα αγγεία και για φυσιολογική αρτηριακή πίεση. Τα συμπληρώματα βιταμίνης D μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης στο αίμα και στην μείωση της υψηλής αρτηριακής πίεσης—δύο από τους κύριους παράγοντες κινδύνου για καρδιακές παθήσεις.
Κατάθλιψη:
Η βιταμίνη D είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία του εγκεφάλου. Μερικές μελέτες έχουν βρει σχέση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D στο αίμα και αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης. Ωστόσο, κλινικές δοκιμές δείχνουν ότι η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D δεν αποτρέπει ή δεν ανακουφίζει τα συμπτώματα της κατάθλιψης.
Σκλήρυνση κατά πλάκας:
Οι άνθρωποι που ζουν κοντά στον ισημερινό έχουν περισσότερη έκθεση στον ήλιο και υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης D. Επίσης σπάνια αναπτύσσεται σκλήρυνση κατά πλάκας, μια ασθένεια που επηρεάζει τα νεύρα που μεταφέρουν μηνύματα από τον εγκέφαλο στο υπόλοιπο σώμα. Πολλές μελέτες βρίσκουν μια σύνδεση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D στο αίμα και του κινδύνου εμφάνισης σκλήρυνσης κατά πλάκας. Ωστόσο, οι επιστήμονες δεν έχουν πραγματικά μελετήσει αν τα συμπληρώματα βιταμίνης D μπορούν να αποτρέψουν τη σκλήρυνση κατά πλάκας. Σε άτομα που έχουν ΣΚΠ, κλινικές δοκιμές δείχνουν ότι η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D δεν εμποδίζει τα συμπτώματα να επιδεινωθούν ή να επανέλθουν.
Διαβήτης τύπου 2:
Η βιταμίνη D βοηθά το σώμα να ρυθμίσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Ωστόσο, κλινικές δοκιμές σε άτομα με και χωρίς διαβήτη δείχνουν ότι η συμπληρωματική βιταμίνη D δεν βελτιώνει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, την αντίσταση στην ινσουλίνη ή επίπεδα αιμοσφαιρίνης. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι τα συμπληρώματα βιταμίνης D δεν εμποδίζουν τους περισσότερους ανθρώπους με προδιάθεση από την ανάπτυξη διαβήτη.
Συμπέρασμα
Η βιταμίνη D αποτελεί δομικό συστατικό για υγιή οστά, μύες και δόντια. Ο άνθρωπος μπορεί να την λάβει από ορισμένες τροφές, συμπεριλαμβανομένων εμπλουτισμένων τροφίμων και συνιστάται σε αρκετές περιπτώσεις να λαμβάνεται ένα συμπλήρωμα, ειδικά το φθινόπωρο και το χειμώνα.
Σε κάθε περίπτωση, η παροχή πληροφοριών δεν μπορεί να αντικαθιστά τις ιατρική συμβουλή. Η επικοινωνία με παρόχους υγειονομικής περίθαλψης (γιατρό, νοσηλευτή, διαιτολόγο, φαρμακοποιό κ.λπ.) σχετικά με οτιδήποτε αφορά τη βιταμίνη, ερωτήσεις σχετικά με την χρήση συμπληρωμάτων διατροφής και τι μπορεί να είναι το καλύτερο για τη γενική υγεία, αποτελεί την σωστή επιλογή.
