Ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (ΣΕΛ) είναι μια σοβαρή αυτοάνοση ασθένεια που προκαλείται εξαιτίας της επίθεσης του ανοσοποιητικού συστήματος στους ιστούς και τα κύτταρα του ίδιου του οργανισμού προκαλώντας προβλήματα σε διάφορα μέρη του σώματος. Δεν αναφέρεται ως μια μεταδοτική πάθηση και η πρόγνωση της έχει βελτιωθεί σημαντικά με τις σύγχρονες θεραπείες τα τελευταία χρόνια.
Ο όρος «λύκος» προέρχεται από μια παρατήρηση που έγινε τον 13ο αιώνα, καθώς τα εξανθήματα που εμφάνιζαν οι ασθενείς θεωρήθηκαν ότι θύμιζαν το δάγκωμα του λύκου. Ωστόσο, σήμερα αναφέρεται πως τα δερματικά εξανθήματα της νόσου δεν έχουν πάντα αυτή τη μορφή και μάλιστα ποικίλουν από ασθενή σε ασθενή.
Η πάθηση του λύκου παρουσιάζεται με τις εξής τέσσερις μορφές:
- Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ): Είναι η πιο κοινή μορφή του λύκου, η οποία προκαλεί επιπλοκές σε σημαντικά ζωτικά όργανα όπως:
- τα νεφρά
- τους πνεύμονες
- το νευρικό σύστημα (προκαλώντας συμπτώματα όπως κεφαλαλγία, ίλιγγο, εγκεφαλικά επεισόδια, κ.α.)
- το αίμα (προκαλώντας αναιμία, λευκοπενία, θρομβοπενία, κ.α.)
- την καρδιά
- Δερματικός Λύκος: Επηρεάζει κυρίως το δέρμα, με εμφανή συμπτώματα όπως εξανθήματα, κυρίως σε περιοχές εκτεθειμένες στον ήλιο.
- Φαρμακευτικός Λύκος: Προκαλείται από συγκεκριμένα φάρμακα, όπως τα αντιυπερτασικά ή αντιαρρυθμικά φάρμακα, μοιάζοντας με τα συμπτώματα του ΣΕΛ, αλλά σπάνια επηρεάζει σημαντικά όργανα.
- Νεογνικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΝΕΛ): Είναι μια σπάνια πάθηση που επηρεάζει νεογνά των οποίων οι μητέρες είχαν λύκο κατά την διάρκεια της κύησης. Προκαλείται από μητρικά αυτοαντισώματα που περνούν στο βρέφος μέσω του πλακούντα και προξενούν διάφορες διαταραχές.
Ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (ΣΕΛ) εμφανίζεται 8 έως 10 φορές περισσότερο στις γυναίκες συγκριτικά με τους άνδρες. Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως σε γυναίκες που βρίσκονται σε ηλικία αναπαραγωγής (συνήθως 18 έως 45 ετών). Παρόλα αυτά, ο λύκος μπορεί να παρουσιαστεί και σε μικρά παιδιά ή ακόμα και σε ηλικιωμένα άτομα. Επιπλέον, παρατηρείται σπάνια σε μέλη της ίδιας οικογένειας, με χαμηλό κίνδυνο μετάδοσης στα παιδιά ή τα αδέρφια του ασθενούς. Φαίνεται επίσης να επηρεάζει περισσότερο τα άτομα αφρικανικής, ισπανικής, ασιατικής και ιθαγενούς αμερικανικής καταγωγής. Στην Ευρώπη, περίπου ένα άτομο ανά 2,500 κατοίκους διαγιγνώσκεται με ΣΕΛ.
Συμπτώματα
Ο ΣΕΛ δεν επικεντρώνεται σε μία περιοχή, αλλά επηρεάζει ποικίλα μέρη του σώματος, παρουσιάζοντας διάφορα συμπτώματα και επιπτώσεις. Μπορεί να εντοπιστεί σχεδόν σε οποιοδήποτε σημείο τόσο με δερματική έκφανση, όσο και εσωτερικά, προσβάλοντας κάποιο όργανο.
Μερικά από τα κύρια συμπτώματα εντοπίζονται σε:
- Δέρμα & Στόμα
Εξάνθημα σε περιοχές που εκτίθενται στον ήλιο, συχνά στο χαρακτηριστικό σχήμα πεταλούδας στα μάγουλα και τη μύτη.
Αλλαγή στο χρώμα των δακτύλων όταν υπάρχει έκθεση στο κρύο, γνωστό ως φαινόμενο Raynaud.
Στοματικά έλκη που επανεμφανίζονται.
Σύνδρομο Sjögren που προκαλεί ξηροστομία και ξηροφθαλμία.
- Μαλλιά
Τριχόπτωση που μπορεί να είναι έντονη, αλλά όταν η κρίση ελέγχεται επανέρχεται σε φυσιολογικά επίπεδα.
- Αρθρώσεις
Πόνος στις αρθρώσεις του σώματος (χέρια & πόδια).
- Νεφρά
Σημαντική φλεγμονή ή ακόμα και νεφρική βλάβη, που μπορεί να εμφανιστεί σε ένα τρίτο των ατόμων με λύκο.
- Αίμα & Αγγεία
Υπέρταση, αυξημένη χοληστερίνη, αναιμία, θρόμβοι σε φλέβες ή αρτηρίες.
- Εγκέφαλος & Νευρικό Σύστημα
Ημικρανίες, άγχος ή κατάθλιψη, ζαλάδα, απώλεια μνήμης, κρίσεις ή αισθήματα παράνοιας (πολύ σπάνια).
- Καρδιά & Πνεύμονες
Φλεγμονή στην καρδιά και τους πνεύμονες, οδηγώντας σε έντονο πόνο και δύσπνοια.
- Άλλα Όργανα
Διόγκωση των λεμφαδένων, κοιλιακό άλγος, πόνος και ερυθρότητα.
Αίτια
Υπάρχουν πολλοί γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες που μπορεί να ευθύνονται για την ανάπτυξη του ΣΕΛ.
Οι παράγοντες αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Ορμονικές αλλαγές κατά την εφηβεία
- Έκθεση στον ήλιο
- Ιογενείς λοιμώξεις
- Στρεσσογόνες καταστάσεις
- Ορισμένα φάρμακα
- Κληρονομικότητα
Διάγνωση
Η διάγνωση του λύκου απαιτεί μια σειρά από ιατρικές εξετάσεις καθώς τα συμπτώματά του μοιάζουν με άλλες κοινές παθήσεις. Δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη εξέταση για τη διάγνωση του λύκου, ωστόσο οι ιατροί βασίζουν τη διάγνωση τους στα παρακάτω:
- Ιστορικό της ασθένειας
- Κλινική εξέταση
- Αποτελέσματα αιματολογικών εξετάσεων
Ορισμένες από τις αιματολογικές εξετάσεις που μπορεί να διεξάγονται περιλαμβάνουν:
- Έλεγχο αντιπυρηνικών αντισωμάτων (ANA): Αυτό το τεστ είναι θετικό σε περίπου το 95% των ατόμων με λύκο, αλλά μπορεί να είναι θετικό και σε άτομα που δεν πάσχουν από λύκο.
- Έλεγχο αντισωμάτων αντι-DNA διπλής έλικας (anti-dsDNA): Αυτό το τεστ είναι θετικό περίπου στο 75% των ατόμων με λύκο. Τα επίπεδα συνήθως αυξάνονται κατά την έξαρση της ασθένειας.
- Έλεγχο αντισωμάτων αντι-Ro: Αυτό το τεστ σχετίζεται με πιθανή εμφάνιση δερματικών εξανθημάτων ή του συνδρόμου Sjögren.
Οι εξετάσεις γενικά επικεντρώνονται στον έλεγχο των νεφρών, του ήπατος, της καρδιάς, των πνευμόνων και άλλων οργάνων, μέσω ακτινογραφιών, υπερηχογραφιών, αξονικών ή μαγνητικών τομογραφιών.
Σε περίπτωση που εμφανιστούν συμπτώματα όπως πυρετός, απώλεια βάρους και διόγκωση των λεμφαδένων, μπορεί να προταθεί βιοψία λεμφαδένα για αποκλεισμό καρκίνου.
Θεραπεία
Δεν υπάρχει ακόμη οριστική θεραπεία, αλλά υπάρχουν φαρμακευτικές αγωγές και εναλλακτικές θεραπείες που μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο της νόσου, τοποθετώντας το νόσημα σε μερική ύφεση, βελτιώνοντας έτσι σημαντικά την πρόγνωση. Συνεπώς είναι ύψιστης σημασίας η συνεχής ιατρική παρακολούθηση και η τήρηση του προγράμματος θεραπείας προκειμένου να υπάρχει ορθή αντιμετώπιση της συμπτωματολογίας και των ανεπιθύμητων παρενεργειών.
Οι ασθενείς που δεν παίρνουν τα φάρμακά τους τακτικά, και είναι περισσότερο ευάλωτοι σε λοιμώξεις, στρες και στην έκθεση του ήλιου επιδεινώνουν την πάθησή τους. Τότε συμβαίνει συνήθως η «έξαρση του ΣΕΛ» και είναι αρκετά δύσκολη η πρόβλεψη της πορείας της νόσου.
Οι βασικοί στόχοι της θεραπείας περιλαμβάνουν:
- Τον έλεγχο της φλεγμονής
- Τη διαχείριση του ανοσοποιητικού συστήματος
- Τη μείωση των συμπτωμάτων
Κάποιες από τις κύριες μεθόδους θεραπείας περιλαμβάνουν:
- Φαρμακευτική αγωγή: Η θεραπεία εστιάζει κυρίως σε ανοσοκατασταλτικά φάρμακα που μειώνουν την υπερδραστηριότητα του ανοσολογικού συστήματος, αλλά και σε άλλα φάρμακα όπως είναι τα κορτικοστεροειδή, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και τα χημειοθεραπευτικά.
- Βελονισμός: Η θεραπεία με βελονισμό μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του πόνου στις αρθρώσεις.
- Ιατρική περίθαλψη & αντιμετώπιση: Σε σπάνιες περιπτώσεις, η νεφρική ανεπάρκεια ή η υπέρταση μπορεί να απαιτήσουν αιμοκάθαρση ή ακόμη και μεταμόσχευση νεφρού. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία θα εμποδίσει τη σοβαρή νεφρική βλάβη.
- Δίαιτα και διατροφή: Συστήνεται μια διατροφή με λίγα κορεσμένα λιπαρά και συμπληρώματα ιχθυελαίων, που είναι ωφέλιμα για τον οργανισμό με λύκο. Ωστόσο, προτείνεται η αποφυγή δίαιτας που εξαιρεί ομάδες τροφίμων για τη διατήρηση μιας ισορροπημένης διατροφής.
- Προστασία από τον ήλιο: Η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει εξάνθημα και έξαρση συμπτωμάτων στα εσωτερικά όργανα, συνιστάται λοιπόν προσοχή και λήψη μέτρων προστασίας.
- Φροντίδα κυκλοφορικού: Οι ασθενείς που εμφανίζουν συμπτώματα Raynaud στα χέρια ή στα πόδια πρέπει να προστατεύονται από το κρύο, να αποφεύγουν το κάπνισμα και να κάνουν τακτική άσκηση για τη βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος.
- Καταπολέμηση άγχους: Αν και το άγχος δεν επηρεάζει ενεργά την πορεία της ασθένειας, μπορεί να επιδεινώσει την αποτελεσματικότητα της αντιμετώπιση της νόσου. Συνιστάται οι ασθενείς να μάθουν πώς να διαχειρίζονται το άγχος και να ζητήσουν βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.
- Αντισύλληψη και Ορμονική Θεραπεία: Οι γυναίκες που πάσχουν από λύκο χρειάζεται να επιλέγουν αντισυλληπτικά που δεν περιέχουν ορμόνες που ίσως επιδεινώσουν την κατάστασή τους. Αντίστοιχα, η ορμονική θεραπεία αντικατάστασης είναι ασφαλής για μικρά διαστήματα, όταν ο λύκος είναι υπό έλεγχο.
Κάθε ασθενής που πάσχει από συστηματικό ερυθηματώδη λύκο (ΣΕΛ) παρουσιάζει μια μοναδική περίπτωση που απαιτεί εξατομικευμένη προσέγγιση όσον αφορά τη θεραπεία. Καθώς η πάθηση δεν εμφανίζει ίδια συμπτώματα σε όλους τους ασθενείς, είναι ουσιώδες να διαμορφώνεται το θεραπευτικό πρόγραμμα από τον ιατρό βάσει των κλινικών στοιχείων και των ειδικών χαρακτηριστικών του κάθε ασθενή. Μια ενεργή συμμετοχή και συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό λοιπόν είναι βασική για τη διαχείριση και αντιμετώπιση του ερυθηματώδους λύκου.
Οι πληροφορίες που περιέχονται στο παρόν κείμενο έχουν καθαρά ενημερωτικό σκοπό και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως ιατρικές συμβουλές. Ο εξειδικευμένος πάροχος υγείας σας είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος για την ορθή και ολοκληρωμένη ενημέρωση, διάγνωση και πιθανή θεραπεία σε οποιοδήποτε θέμα υγείας αντιμετωπίζετε και στον οποίο θα πρέπει να απευθύνεστε σε κάθε περίπτωση.
