Από την εμφάνισή του στη Γιουχάν της Κίνας, ο Covid-19 εξαπλώθηκε γρήγορα και κατάφερε να φέρει πολλές και σημαντικές επιπτώσεις στη ζωή και την υγεία των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Όταν τελικά η παγκόσμια κοινότητα ένιωσε έτοιμη να γυρίσει σελίδα και να περάσει στην μετά covid εποχή, μία νέα συνθήκη έρχεται να ανακόψει την αισιόδοξη πορεία.
Τι είναι το σύνδρομο Long Covid και ποιους επηρεάζει
Πρόσφατα στοιχεία έχουν δείξει ότι μια σειρά επίμονων συμπτωμάτων μπορεί να παραμείνουν στον ασθενή πολύ μετά την οξεία λοίμωξη SARS-CoV-2. Αυτή η κατάσταση έχει ονομαστεί από τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας αλλά και αναγνωρισμένα ερευνητικά ιδρύματα ως σύνδρομο Long Covid.
Μελέτες έχουν δείξει ότι ο long covid μπορεί να επηρεάσει ολόκληρο το φάσμα των ατόμων που νόσησαν από τον covid-19, από αυτούς με πολύ ήπια συμπτώματα έως αυτούς με τα πιο σοβαρά. Άλλες μελέτες έχουν χωρίσει τους ασθενείς σε τρεις ομάδες:
- όσοι είχαν σοβαρές εκδηλώσεις όπως οξύ σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας, που απαιτεί εισαγωγή στη μονάδα εντατικής θεραπείας,
- όσοι δεν έγιναν δεκτοί κατά τη διάρκεια της οξείας ασθένειας αλλά αργότερα παρουσιάζονται με σοβαρά συμπτώματα και βλάβη κάποιου οργάνου, όπως καρδιακή ή αναπνευστική νόσος και
- όσοι δεν χρειάστηκαν νοσηλεία αλλά παρουσιάζονται με παρατεταμένα συμπτώματα χωρίς ενδείξεις βλάβης των τελικών οργάνων.
Μάλιστα είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι το σύνδρομο long covid είναι πιο συχνό στις γυναίκες.
Δεδομένης της πρόσφατης εμφάνισης του συνδρόμου και συνεπώς της λίγης τόσο σε χρόνο όσο και σε ποσότητα ασθενών μελέτης του δεν υπάρχει ακόμα ακριβής και απόλυτος καθορισμός του ακριβή μηχανισμού παρουσίασης του. Πιθανοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν και κατ’ επέκταση να συμβάλλουν στην εμφάνιση του είναι η χαμηλή απόκριση αντισωμάτων στον Covid κατά την λοίμωξη του ατόμου, η παρατεταμένη φλεγμονώδης απόκριση και η επαναμόλυνση.
Συμπτώματα Long Covid
Όπως ο covid-19, έτσι και το σύνδρομο long Covid μπορεί να επηρεάσει πολλά όργανα και πολλά συστήματα όπως αναπνευστικά, καρδιαγγειακά, νευρολογικά, γαστρεντερικά και μυοσκελετικά συστήματα.
Τα συμπτώματα του long covid περιλαμβάνουν:
- κόπωση
- βήχα
- δύσπνοια
- πόνο στο στήθος
- καρδιακές ανωμαλίες
- πνευμονική εμβολή
- γνωστικές διαταραχές
- διαταραχές ύπνου
- εφίδρωση κατά την διάρκεια του ύπνου
- συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες
- μυϊκoύς πόνους
- προβλήματα συγκέντρωσης και πονοκέφαλο
- πιο συγκεκριμένα συμπτώματα όπως πρήξιμο στα πόδια και δυσκολία στην άσκηση.
Μάλιστα τα συμπτώματα μπορεί να είναι κυκλικά σε ορισμένους ασθενείς.
Με βάση την παρακολούθηση ασθενών με covid19 που εξήλθαν από το νοσοκομείο, η κούραση εμφανίζεται ως χαρακτηριστικό γνώρισμα, ακόμη και στις 12 εβδομάδες μετά την έξοδο. Οι ασθενείς ισχυρίζονται ότι δεν μπορούν να επιστρέψουν στο βασικό επίπεδο δραστηριότητάς τους. Έτσι βρίσκουν τις ασήμαντες καθημερινές δραστηριότητες να τους προκαλούν κόπωση. Αυτό είναι ένα σημαντικό παράπονο που έχει αναγνωριστεί στην πλειονότητα των ασθενών με το σύνδρομο long covid.
Ένα άλλο εξέχον χαρακτηριστικό του long covid που βιώνουν οι ασθενείς είναι η σύντομη, κοφτή αναπνοή. Αποτελεί σημαντικό σύμπτωμα μεταξύ των ασθενών που νόσησαν βαριά και εισήχθησαν σε ΜΕΘ και απαιτείται είτε μη επεμβατική είτε μηχανική υποστήριξη. Περαιτέρω έρευνα αποκάλυψε ήπια αναιμία σε ορισμένους ασθενείς, ένδειξη πνευμονικής εμβολής σε ορισμένους άλλους.
Αντιμετώπιση
Η θεραπεία ασθενών των οποίων η διάγνωση βασίζεται μόνο σε συμπτώματα αντανακλά την έλλειψη μετρήσιμων δεικτών της ασθένειας, καθιστώντας τη θεραπεία εμπειρική και προσανατολισμένη στον έλεγχο των υποκειμενικών συμπτωμάτων. Αν και πραγματοποιούνται συνεχώς αξιολογήσεις μέσω βιοχημικών εξετάσεων, ενδέχεται να μην υπάρχει διαγνωστική συμβολή βιοδεικτών ή δεδομένων που να δείχνουν βλάβη οργάνων ή ιστών και έτσι να μην μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση.
Δεν υπάρχουν διαθέσιμες συγκεκριμένες θεραπείες για το long covid αυτήν τη στιγμή. Μετά τον αποκλεισμό της εξέλιξης σοβαρών επιπλοκών, η φροντίδα εστιάζεται στην πραγματιστική και συμπτωματική διαχείριση με έμφαση στην ολιστική υποστήριξη, ενώ αποφεύγονται οι περιττές δοκιμές.
Από την άλλη πλευρά η συμβουλευτική ασθενών μπορεί να βοηθήσει σημαντικά. Έτσι θα πρέπει να περιλαμβάνει εκπαίδευση σχετικά με την επίμονη και την υποτροπιάζουσα/υποχωρούσα φύση των συμπτωμάτων. Οι ασθενείς πρέπει να ενθαρρύνονται να κινητοποιήσουν έγκαιρα τα δίκτυα υποστήριξης και συνεπώς να βρίσκονται σε εγρήγορση αναφορικά με την έγκαιρη ειδοποίηση των μονάδων υγείας.
Σημαντική όμως είναι και η αυτοφροντίδα η οποία θα πρέπει να ενθαρρύνεται με τη μορφή ύπνου, την υγιεινή, την υγιεινή διατροφή και τη διατήρηση ήπιας σωματικής δραστηριότητας. Η υπομονή και η επιμονή είναι σημαντικά εργαλεία για ασθενείς με long covid. Ακόμα, προγράμματα αποκατάστασης υπό την καθοδήγηση ενός φυσιοθεραπευτή μπορεί να είναι ευεργετικά.
Επιπτώσεις
Ο παγκόσμιος αντίκτυπος του long covid δεν μπορεί να αγνοηθεί. Aφορά ένα μεγάλο φάσμα της ανθρώπινης καθημερινότητας όπως την ατομική ψυχοσωματική απόδοση, την κοινωνική πλευρά, τους παραγωγικούς και οικονομικούς τομείς τόσο στο ιατρικό όσο και στο οικονομικό και εργασιακό πλαίσιο. Επιπρόσθετα, η απώλεια της αποτελεσματικότητας στην εργασία και η ανάγκη για ιατρική υποστήριξη δεν μπορούν να παραμεριστούν.
Το σύνδρομο long covid δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητό και περιλαμβάνει έναν συγκερασμό ετερογενών συμπτωμάτων αβέβαιης αιτιολογίας και αβέβαιης άμεσης αιτιότητας με τη μόλυνση από τον covid19. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της αβεβαιότητας αποδίδεται στα εν πολλοίς αναδρομικά στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί μέχρι σήμερα. Η συστηματική συλλογή δεδομένων με την ταυτόχρονη κλινική παρακολούθηση μπορεί να φωτίσει πολλές πλευρές και να βοηθήσει στην τεκμηρίωση της συνέπειάς του. Μένουν ακόμα πολλά ερωτήματα που χρήζουν απάντησης.
Η πανδημία του Covid-19 δεν μας έχει εγκαταλείψει ακόμη. Συμβουλευτείτε το γιατρό σας και κάντε το τεστ κορονοϊού κατ’ οίκον, εφόσον έχετε συμπτώματα ή έχετε έρθει σε επαφή με ύποπτο κρούσμα.
