Η σκλήρυνση κατά πλάκας (ΣΚΠ) ή πολλαπλή σκλήρυνση (ΠΣ) είναι μια διαταραχή, όπου η μυελίνη (μια λευκή λιπώδης ουσία που λειτουργεί ως προστασία των νευρικών ινών του εγκεφάλου) καταστρέφεται, ενδεχομένως από το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενή, προκαλώντας πολλές φορές καταστροφικές διαταράξεις της αισθητικής και κινητικής λειτουργίας.
Η σκλήρυνση κατά πλάκας αποτελεί την πιο συχνή και εκφυλιστική νόσο του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού πλήττοντας κυρίως τους ενήλικες. Στατιστικά έχει παρατηρηθεί πως επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες συγκριτικά με τους άνδρες και η διάγνωση κυμαίνεται μεταξύ των ηλικιών 20-40. Φυσικά όμως μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία.
Στην ΣΚΠ, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στο προστατευτικό περίβλημα (μυελίνη) που καλύπτει τις νευρικές ίνες προκαλώντας την απομυελίνωση. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία προβλημάτων επικοινωνίας μεταξύ του εγκεφάλου και των υπόλοιπων οργάνων του σώματος. Δυστυχώς η ασθένεια μπορεί να προκαλέσει τη μόνιμη βλάβη ή φθορά των νευρικών ινών.
Αίτια & Παράγοντες κινδύνου
Η αιτία που προκαλείται η ΣΚΠ είναι άγνωστη. Οι έρευνες έχουν δείξει πως υπάρχει συννοσηρότητα με περιβαλλοντικούς και γενετικούς παράγοντες. Τεκμηριώνεται πως εξαιτίας κάποιου ιού ή αντιγόνου συντελείται αυτή η ανοσολογική ανωμαλία και έτσι ο οργανισμός παράγει αντισώματα κατά της μυελίνης του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Παρακάτω αναφέρονται κάποιοι παράγοντες κινδύνου που επιδεινώνουν αλλά και αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης της πάθησης γι΄ αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή τόσο από τον ίδιο τον ασθενή αλλά και από τον φροντιστή του:
- Ηλικία
- Οικογενειακό ιατρικό ιστορικό
- Γενετική προδιάθεση (χρωμοσώματα)
- Λοιμώξεις
- Έκθεση σε μολυσματικούς παράγοντες
- Φύλο
- Φυλή
- Κλίμα
- Κάπνισμα
- Αυτοάνοσες ασθένειες:
- Ερυθηματώδης λύκος
- Διαβήτης τύπου I
- Θυρεοειδής
- Ψωρίαση
- Ρευματοειδής αρθρίτιδα
- Παχυσαρκία
- Βιταμίνη D (η έλλειψή της)
- Στρες
- Έλλειψη ύπνου
- Κλίμα (η ζέστη πολλές φορές επιδεινώνει τα συμπτώματα)
Συμπτώματα
Η νόσος προκαλεί μια σειρά συμπτωμάτων, τα οποία όμως αντιμετωπίζονται θεραπευτικά. Επίσης παρατηρείται κάποια απόκλιση μεταξύ των συμπτωμάτων ανάλογα την διάρκεια και ένταση της πάθησης αλλά και των προσβεβλημένων νευρικών ινών.
Τα κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Μυϊκή αδυναμία & μούδιασμα σε ένα ή περισσότερα άκρα του σώματος
- Κόπωση
- Αύξηση επιπέδων πόνου
- Έλλειψη συντονισμού (αταξία) & αποπροσανατολισμού
- Δυσκολία στο περπάτημα: Ασταθές βάδισμα ή αδυναμία βάδισης
- Μερική ή πλήρης απώλεια όρασης
- Θολή ή διπλή όραση (διπλωπία)
- Ίλιγγος
- Σεξουαλική δυσλειτουργία
- Προβλήματα στο εντερικό & πεπτικό σύστημα
- Συχνοουρία, δυσκοιλιότητα, διάρροια, ακράτεια και γενικότερα απώλεια ουροποιητικού ελέγχου
- Μπερδεμένη ομιλία
- Δυσκολία στη μάσηση/κατάποση
- Αναπνευστική δυσκολία
- Γνωστικά προβλήματα
- Διαταραχές διάθεσης
Είναι σύνηθες πολλά από τα παραπάνω συμπτώματα να εμφανίζονται ταυτόχρονα γεγονός που καθιστά αρκετά δύσκολη την ιατρική τους αντιμετώπιση.
Εξέλιξη της νόσου
Οπωσδήποτε η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική γι’ αυτό και κάποιο άτομο μπορεί να κρατήσει την ασθένεια του για πολλά χρόνια και σε ένα σταθερό επίπεδο.
Η ασθένεια της ΣΚΠ εμφανίζεται με τις ακόλουθες μορφές:
- Μεμονωμένο κλινικό σύνδρομο (αρχική φάση): έναρξη των πρώτων νευρολογικών συμπτωμάτων που προκαλούνται από τη φλεγμονή και την απομυελίνωση του κεντρικού νευρικού συστήματος. Δε γίνεται ακόμη η διάγνωση της ΣΚΠ και με σωστή πρόληψη καθυστερεί αρκετά η εμφάνισή της.
- Διαλείπουσα-υποτροπιάζουσα μορφή (ΥΔΣΚΠ): συνήθως αποτελείται από κάποια επεισόδια τα οποία υποχωρούν μόνα τους χωρίς φαρμακευτική αγωγή και θεραπεία κάποιες φορές. Συνίσταται χρήση κορτιζόνης ανάλογα τη βαρύτητα και την ένταση των συμπτωμάτων. To 85% των ατόμων πάσχουν από αυτή τη μορφή.
- Δευτεροπαθώς προϊούσα μορφή (ΔΠΣΚΠ): σπάνια οι ασθενείς βρίσκονται κατευθείαν σε αυτή την φάση από την αρχική διάγνωση της νόσου. Τα συμπτώματα ή υποτροπές συμβαίνουν τακτικά ανά ημέρες και εβδομάδες με σταθερό ρυθμό. Όμως εδώ η αναπηρία επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου χωρίς την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Αναφέρεται πως το 50-70% εντάσσεται σε αυτή την κατηγορία με αισθητή μείωση λειτουργικότητας σε πολλούς τομείς της ζωής.
- Πρωτοπαθώς προϊούσα πολλαπλή σκλήρυνση (ΠΠΣΚΠ): Περίπου το 15% των ατόμων διαγιγνώσκονται με αυτής τη μορφή την πάθηση. Δεν παρουσιάζουν υποτροπές, αλλά η αναπηρία τους συνεχίζει σταδιακά να επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου με περισσότερες εστίες στο νωτιαίο μυελό παρά στον εγκέφαλο.
Θεραπεία
Αν και δεν υπάρχει θεραπεία για τη σκλήρυνση κατά πλάκας, έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων με θετικά ευρήματα.
Η θεραπεία αποσκοπεί στη μείωση των εξάρσεων, την πρόληψη των υποτροπών αλλά και στην αντιμετώπιση και αποκατάσταση των ασθενών.
Η έρευνα συνεχίζει προοδευτικά αναπτύσσοντας νέες και καλύτερες θεραπείες που τροποποιούν την ασθένεια του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Η χορήγηση της αγωγής των τροποιητικών φαρμάκων της νόσου γίνεται μέσω:
- Ένεσης
- Ενδοφλέβια
- Δια στόματος
Συνεπώς για την ανακούφιση και αντιμετώπιση υποτροπών και μεμονωμένων συμπτωμάτων της σκλήρυνσης κατά πλάκας, συνίστανται:
- Στεροειδή – αντιφλεγμονώδη φάρμακα (αντιμετώπιση κρίσεων με κορτιζόνη): πιο συγκεκριμένα λαμβάνονται κορτικοστεροειδή με σκοπό τη μείωση φλεγμονών στο κεντρικό νευρικό σύστημα.
- Μυοχαλαρωτικά & παυσίπονα για κόπωση, πόνο, δυσκαμψία.
Επίσης για την αντιμετώπιση της θεραπείας εντάσσονται και κάποιες συμπληρωματικές θεραπείες όπως:
- Ψυχοθεραπεία & Συμβουλευτική
- Εργοθεραπεία & Λογοθεραπεία
- Γυμναστική, ρεφλεξολογία, γιόγκα, χαλάρωση, μασάζ, διαλογισμός, αρωματοθεραπεία και βελονισμός.
Διάγνωση
Κρίνεται πολύ σημαντικό να γίνει σωστή διάγνωση και να αποκλειστούν άλλες παθήσεις με παρόμοια συμπτώματα.
Οι θεραπευτικές αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται άμεσα ώστε, να μην έχει παρέλθει αρκετός χρόνος από την έναρξη της νόσου και να έχουν ήδη προκληθεί βλάβες και διαταραχές στον οργανισμό του ασθενούς.
Η διάγνωση του ιατρού πρέπει να περιλαμβάνει:
- Κλινική εξέταση
- Λήψη ιατρικού ιστορικού
- Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου (fMRI)
- Αξονική τομογραφία εγκεφάλου (CT)
- Εξετάσεις αίματος
- Οφθαλμολογικές εξετάσεις
- Οσφυονωτιαία παρακέντηση (ΟΝΠ), (εξέταση εγκεφαλονωτιαίου υγρού με τοπική αναισθησία)
Στατιστική επιδημιολογία & Προσδόκιμο Ζωής
Η σκλήρυνση κατά πλάκας αποτελεί το πιο συχνό αίτιο νευρολογικών ελλειμμάτων με επιπολασμό 2,3 εκατομμύρια παγκοσμίως. Στην Ελλάδα το ποσοστό ανέρχεται στο 0,1% (1 στους 1000 ανθρώπους) με μέση ηλικία εμφάνισης τα 29-31 έτη. Η αύξηση των περιστατικών οφείλεται πλέον στην καλύτερη διάγνωση του ιατρικού προσωπικού.
Οι έρευνες έχουν δείξει βραχυπρόθεσμη αποτελεσματικότητα και θετική πρόγνωση για μακροπρόθεσμη.
Σκοπός είναι η υποτροπή και μείωση των συμπτωμάτων της σκλήρυνσης κατά πλάκας και η μείωση της φλεγμονής στο κεντρικό νευρικό σύστημα καθώς πρόκειται για μια αυτοάνοση ασθένεια,. Το προσδόκιμο ζωής υπολογίζεται ότι είναι 5 -10 χρόνια λιγότερα σε σχέση με το γενικό πληθυσμό, με αισθητή αύξηση την τελευταία δεκαετία λόγω των καινοτόμων θεραπειών αλλά και αλλαγών στον τρόπο ζωής των ασθενών. Η χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας την κατάλληλα στιγμή θα συντελέσει στη βελτίωση του προσδόκιμου ζωής του ατόμου σε μέγιστο βαθμό. Παρά τα αισιόδοξα ευρήματα που αναφέρονται οι ερευνητές και οι ιατροί οφείλουν να εστιάσουν σε πιο αποτελεσματικές θεραπείες καθώς το ποσοστό που δηλώνει πως κάποια στιγμή στη πορεία της ζωής του εμφάνισε κλινικό έλλειμμα κυμαίνεται περίπου στο 60%.
Το παρόν άρθρο έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση οι πληροφορίες που περιέχονται δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται σε καμία περίπτωση ως ιατρικές συμβουλές. Ο εξειδικευμένος πάροχος υγείας σας είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος για την ενημέρωση, τη διάγνωση και την πιθανή ενδεδειγμένη θεραπεία σε οποιοδήποτε θέμα υγείας αντιμετωπίζετε και στον οποίο θα πρέπει να απευθύνεστε σε κάθε περίπτωση.
