Οι μύκητες είναι μικροοργανισμοί που ζουν σε διάφορα περιβάλλοντα, όπως το έδαφος, τα φυτά, τα ζώα και το ανθρώπινο σώμα. Οι μυκητιάσεις είναι λοιμώξεις που προκαλούνται από την υπερβολική ανάπτυξη μυκήτων στο δέρμα ή και πιο σπάνια στο εσωτερικό των οργανισμών. Παρόλο που μερικοί μύκητες ανήκουν στην φυσιολογική χλωρίδα του οργανισμού μας, η απότομη αύξηση του πληθυσμού τους μπορεί να προξενήσει πολλά προβλήματα στον άνθρωπο, ειδικά όταν το ανοσοποιητικό σύστημα είναι εξασθενημένο ή όταν υπάρχουν άλλοι παράγοντες που δημιουργούν προδιάθεση ανάπτυξης μυκήτων.
Σημεία Εκδήλωσης
Οι μύκητες μπορούν να εμφανιστούν και να προκαλέσουν λοιμώξεις σε διάφορα σημεία του σώματος, όπως το δέρμα, τα νύχια, τα μαλλιά, το στόμα, ο κόλπος και οι πνεύμονες.
Τα κύρια σημεία εκδήλωσης των μυκητιάσεων περιλαμβάνουν:
- Δέρμα
Εμφανίζονται στις πτυχώσεις του δέρματος όπου η υγρασία και η θερμοκρασία είναι αυξημένες όπως στις μασχάλες και κάτω από το στήθος και ονομάζονται αλλιώς δερματοφυτίες. Συχνά παρατηρούνται και στα πέλματα λόγω εφίδρωσης ή κακής υγιεινής, ειδικότερα ανάμεσα στα δάκτυλα.
- Νύχια
Κοινώς ονομάζεται ονυχομυκητίαση και προκαλεί αποχρωματισμό, πάχυνση και ευθραυστότητα των νυχιών, κυρίως στα πόδια αλλά και στα χέρια.
- Μαλλιά και Τριχωτό της Κεφαλής
Δερματική μυκητίαση του τριχωτού της κεφαλής που προκαλεί κνησμό, απολέπιση, ερυθρές πλάκες δέρματος και πιθανή απώλεια μαλλιών.
- Στόμα
Είδος στοματίτιδας που προκαλείται συνήθως από τον μύκητα Candida Albicans εξού και ονομάζεται στοματική καντιντίαση. Μπορεί να εμφανιστεί στο στόμα και το φάρυγγα προκαλώντας λευκές πλάκες, πόνο και ερυθρότητα.
- Κόλπος
Κολπίτιδα ή κολπική καντιντίαση (πάλι από στελέχη του Candida) που προκαλεί κνησμό, εξωτερική ερυθρότητα και λευκές παχύρευστες εκκρίσεις.
- Πνεύμονες
Συστημική μυκητίαση που ονομάζεται “Ασπεργίλλωση” διότι προκαλείται από την εισπνοή σπορίων του μύκητα Aspergillus και μπορεί να επηρεάσει τους πνεύμονες, προκαλώντας βήχα, δύσπνοια και πυρετό.
- Κεντρικό Νευρικό Σύστημα
Συστημική μυκητίαση που ονομάζεται Κρυπτοκοκκίαση διότι προκαλείται από τον μύκητα Cryptococcus. Μπορεί να προσβάλλει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό, προκαλώντας σοβαρές νευρολογικές επιπλοκές.
Τρόποι μετάδοσης
Οι κύριοι τρόποι μετάδοσης περιλαμβάνουν την επαφή με κάποια αποικία μυκήτων και διαχωρίζονται σε:
- Επαφή με μολυσμένα αντικείμενα ή επιφάνειες
Οι μύκητες μπορούν να επιβιώσουν σε διάφορες επιφάνειες, όπως παπούτσια, πετσέτες, σεντόνια, ρούχα, εργαλεία περιποίησης του σώματος, σε δημόσιο χώρο ή αποδυτήρια.
- Μετάδοση από άτομο σε άτομο:
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι μύκητες μεταφέρονται από άτομο σε άτομο μέσω άμεσης επαφής, κοινής χρήσης προσωπικών αντικειμένων ή σεξουαλικής επαφής.
Οι λόγοι για τους οποίους μπορεί κάποιος να προσβληθεί από μύκητες ποικίλουν με τους σημαντικότερους αυτών να αναφέρονται στη συνέχεια:
1. Εξασθενημένο Ανοσοποιητικό Σύστημα
- Ασθενείς με AIDS/HIV έχουν αυξημένο κίνδυνο μυκητιασικών λοιμώξεων λόγω της εξασθένησης του ανοσοποιητικού τους συστήματος.
- Άτομα που λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα όπως αυτά που χρησιμοποιούνται σε χημειοθεραπείες για την αντιμετώπιση του καρκίνου ή για την πρόληψη απόρριψης μεταμοσχευμένων οργάνων.
2. Ιατρικές Καταστάσεις και Θεραπείες
- Διαβήτης: Τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα μπορούν να ενισχύσουν την ανάπτυξη μυκήτων.
- Αντιβιοτική Θεραπεία: Η υπερβολική ή παρατεταμένη χρήση αντιβιοτικών μπορεί να καταστρέψει τα «καλά» βακτήρια του οργανισμού που κρατούν τον πληθυσμό των μυκήτων υπό έλεγχο.
3. Κακή Υγιεινή και Συνθήκες Υγρασίας
- Ρούχα και υποδήματα νωπά ή με ιδρώτα δημιουργούν παρατεταμένη έκθεση σε υγρό περιβάλλον (και πολλές φορές θερμό) το οποίο ευνοεί την ανάπτυξη μυκήτων.
- Κοινόχρηστοι χώροι όπως δημόσια ντους, γυμναστήρια και πισίνες είναι κοινά μέρη για τη μετάδοση μυκήτων καθώς συνδυάζουν υγρό περιβάλλον και πολυκοσμία.
4. Δερματικές Βλάβες
- Τραύματα και γενικότερη λύση συνέχειας του δέρματος μπορούν να επιτρέψουν την εύκολη είσοδο των μυκήτων στον οργανισμό.
5. Διατροφικές Συνήθειες
- Υψηλή κατανάλωση ζάχαρης και επεξεργασμένων τροφών συμβάλλουν στην εκδήλωσή μυκητίασης ειδικά στον εντερικό σωλήνα.
6. Ορμονικές Αλλαγές
- Οι ορμονικές αλλαγές που προέρχονται από την εγκυμοσύνη ή την χρήση αντισυλληπτικών μπορούν να επηρεάσουν την φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου με αποτέλεσμα να αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης κολπικών μυκητιάσεων.
7. Προσωπικές Συνήθειες
- Η επιλογή στενών ρούχων μπορεί να παγιδεύει την υγρασία και να ενισχύσει τον κίνδυνο εμφάνισης μυκητίασης.
- Η κοινή χρήση προσωπικών αντικειμένων όπως πετσέτες και εργαλεία περιποίησης νυχιών αυξάνουν τον κίνδυνο έκθεσης σε μύκητες.
Η κατανόηση αυτών των παραγόντων κινδύνου μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των μυκητιάσεων μέσω της υιοθέτησης κατάλληλων πρακτικών υγιεινής και του περιορισμού της έκθεσης σε καταστάσεις που ευνοούν την εκδήλωσή τους.
Συμπτωματολογία
Τα συμπτώματα της ανάπτυξης μυκήτων ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο της μυκητίασης και το σημείο του σώματος που επηρεάζεται. Παρακάτω περιγράφονται μερικά κοινά συμπτώματα για διάφορα είδη μυκητιασικών λοιμώξεων:
1. Δερματικές Μυκητιάσεις
- Κνησμός: Έντονη φαγούρα στο μολυσμένο μέρος.
- Ερυθρότητα και Φλεγμονή: Ερυθρές και ερεθισμένες περιοχές του δέρματος.
- Απολέπιση και Ξεφλούδισμα: Το δέρμα μπορεί να ξεφλουδίζει ή να εμφανίζει μικρές φουσκάλες.
- Εξάνθημα: Σχηματισμός δερματικών εξανθημάτων, συχνά κυκλικής μορφής
- Σκασίματα: Σκασμένο δέρμα με πληγές, ειδικά ανάμεσα στα δάχτυλα των ποδιών
2. Ονυχομυκητιάσεις
- Αποχρωματισμός Νυχιών: Τα νύχια χάνουν το φυσιολογικό υγιές χρώμα τους και γίνονται σε σημεία κίτρινα, καφέ ή λευκά.
- Πάχυνση Νυχιών: Το προσβεβλημένα νύχια μετατρέπονται σε παχιά και δύσκαμπτα.
- Εύθραυστα ή Σπασμένα Νύχια: Σε αντίθεση με την πάχυνση, σε αυτή την περίπτωση τα νύχια μπορεί να σπάνε εύκολα ή να θρυμματίζονται.
- Αλλαγή Σχήματος Νυχιών: Παρατηρείται αλλαγή στην ανάπτυξη των νυχιών με πιθανή παραμόρφωση του σχήματος τους και ανασήκωμα από το δέρμα.
3. Στοματική Καντιντίαση
- Λευκές Πλάκες: Εμφανίζονται λευκές, τυρώδεις πλάκες στο εσωτερικό του στόματος και στη γλώσσα που συχνά συνοδεύονται από δυσοσμία.
- Ερυθρότητα και Πόνος: Προκαλείται ερυθρότητα και φλεγμονή στο στόμα και τον φάρυγγα.
- Ραγάδες: Παρουσιάζονται ραγάδες και σχισμές στις γωνίες του στόματος.
4. Κολπική Καντιντίαση
- Κνησμός και Ερεθισμός: Σημάδια φλεγμονής εμφανή στο εξωτερικό των γεννητικών οργάνων.
- Λευκές Εκκρίσεις: Παχύρρευστες, λευκές εκκρίσεις χωρίς απαραίτητα δυσάρεστη οσμή.
- Πόνος και Καύσος: Δυσκολία κατά την ούρηση ή τη σεξουαλική επαφή.
5. Μυκητιάσεις των Πνευμόνων
- Συμπτωματολογία Πνευμονικών Παθήσεων: Εμφάνιση συμπτωμάτων όπως βήχας, δύσπνοια και πυρετός.
6. Συστηματικές Μυκητιάσεις
- Γενικευμένα Συμπτώματα: Μεταξύ άλλων είναι πυρετός, κόπωση και απώλεια βάρους.
Διάγνωση
Η διάγνωση των μυκητιάσεων είναι εύκολη διαδικασία και περιλαμβάνει διάφορες μεθόδους ανάλογα με το είδος του κάθε μύκητα. Οι κυριότερες από αυτές είναι:
- Κλινική Εξέταση:
Το πρώτο στάδιο είναι πάντα η οπτική επιθεώρηση του δέρματος, των νυχιών ή άλλων επηρεασμένων περιοχών από κάποιον ειδικό, ο οποίος προχωράει και σε συλλογή ιστορικού υγείας και συμπτωμάτων.
- Μικροβιολογικές Εξετάσεις:
Το επόμενο βήμα είναι η συλλογή δειγμάτων από τις προσβεβλημένες περιοχές (δέρμα, νύχια, μαλλιά, επίχρισμα, ακόμα και αίμα) τα οποία εξετάζονται με μικροσκόπιο και πραγματοποιείται εργαστηριακή καλλιέργεια για ταυτοποίηση του εκάστοτε μύκητα και της ευαισθησίας του σε διάφορα φάρμακα.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι κρίσιμη για την αποτελεσματική θεραπεία των μυκητιάσεων και τον περιορισμό εξάπλωσης τους. Αν υπάρχει η υποψία μυκητίασης σε κάποιον ασθενή, κρίνεται ωφέλιμο να γίνει άμεσα επικοινωνία με κάποιον ειδικό υγείας, όπως ένας νοσηλευτής που μπορεί να επισκεφτεί τον χώρο τους ασθενούς κατ’ οίκον, για να αξιολογήσει την κατάσταση και να λάβει δείγμα προς εργαστηριακή μελέτη.
Πρόληψη και Θεραπεία
Ανάλογα πάντα με το είδος της μυκητίασης που αντιμετωπίζει κάθε ασθενής, υπάρχει και ο αντίστοιχος τρόπος θεραπείας καθώς και αρκετοί τρόποι πρόληψης:
- Χρήση αντιμυκητιασικών φαρμάκων σε μορφή κρέμας ή σπρέι για τις εξωτερικές μυκητιάσεις ή ακόμα και δισκίων για την καταπολέμηση εκ των έσω.
- Σε σοβαρές περιπτώσεις ίσως κριθεί αναγκαία νοσοκομειακή ή κατ’ οίκον περίθαλψη με ενδοφλέβιες χορηγήσεις φαρμάκων.
- Αλλαγές στις συνήθειες υγιεινής όπως τακτικό πλύσιμο του σώματος, καλό στέγνωμα και χρήση καθαρών ενδυμάτων και υποδημάτων με συχνές αλλαγές αυτών.
- Αποφυγή κοινής χρήσης προσωπικών αντικειμένων ώστε να περιοριστεί η μετάδοση από κάποιον άλλο φορέα.
- Απολύμανση και καθαριότητα των κοινών χώρων και αντικειμένων προς αποφυγή ανάπτυξης μυκήτων.
- Διατήρηση ενός υγιούς ανοσοποιητικού συστήματος και εξάσκηση σωστών διατροφικών πρακτικών ώστε οι φυσικές άμυνες του οργανισμού μας να μπορέσουν να αποτρέψουν την υπέρμετρη εξάπλωση μυκήτων.
Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η πρόληψη είναι πάντα η καλύτερη μέθοδος. Τους θερμότερους μήνες του χρόνου είναι σημαντικό να επαγρυπνεί κανείς και να μην αγνοεί ακόμα και κάποιο μικρό σημάδι ανησυχίας, καθώς οι μύκητες εξαπλώνονται γρήγορα και μπορεί να προκαλέσουν εκτεταμένη ζημιά, ειδικά αν τύχουμε σε πιο επίμονα και ανθεκτικά στελέχη τους.
Οι πληροφορίες που περιέχονται στο παρόν κείμενο έχουν καθαρά ενημερωτικό σκοπό και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως ιατρικές συμβουλές. Ο εξειδικευμένος πάροχος υγείας σας είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος για την ορθή και ολοκληρωμένη ενημέρωση, διάγνωση και πιθανή θεραπεία σε οποιοδήποτε θέμα υγείας αντιμετωπίζετε και στον οποίο θα πρέπει να απευθύνεστε σε κάθε περίπτωση.
