Ο όρος δυσλεξία ή ειδικές μαθησιακές δυσκολίες αναφέρεται σε μία κατηγορία μαθητών οι οποίοι δυσκολεύονται να κατακτήσουν βασικές δεξιότητες όπως, η ανάγνωση, η αριθμητική και η γραφή. Επισημαίνεται πως δεν υπάρχει εμφανής οργανική αιτιολογία, ή σοβαρή νοητική υστέρηση ή άλλες συναισθηματικές, αναπτυξιακές διαταραχές για την εκδήλωση της διαταραχής αυτής.
Η εκμάθηση της ανάγνωσης βασίζεται στην κατανόηση της σχέσης μεταξύ των γραμμάτων και των ήχων. Αφορά μια πολύπλοκη διαδικασία καθώς εμπεριέχει προσοχή, ηχητική αναπαράσταση, κατανόηση περιεχομένου, αποθήκευση και έκφραση. Για να διαγνωστεί το παιδί με δυσλεξία θα πρέπει η αναγνωστική του επίδοση να είναι κατώτερη από την αναμενόμενη σε σχέση με τη νοημοσύνη και τη χρονολογική ηλικία του, ενώ παράλληλα δεν πρέπει να σχετίζεται με κάποιο αισθητηριακό πρόβλημα.
Στατιστικά Δεδομένα:
Σύμφωνα με έρευνες 1 στους 10 ανθρώπους έχει δυσλεξία με 60% επικράτηση ανδρών έναντι των γυναικών με ποσοστό 40%. Επηρεάζει περισσότερο τα αγόρια τα οποία παρουσιάζουν συχνότερα ορθογραφικές δυσκολίες καθώς τα κορίτσια υπερέχουν στο γλωσσικό τομέα.
Αίτια δυσλεξίας
Η δυσλεξία είναι μια δυσλειτουργία με νευρολογική και κληρονομική βάση και επηρεάζει την ικανότητα κάποιου να διαβάζει και να γράφει. Τα αίτια της δυσλεξίας δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητά, αλλά οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι γενετικοί παράγοντες συσχετίζονται με τους περιβαλλοντικούς.
1. Γενετικοί παράγοντες:
Υπάρχει ισχυρή σύνδεση μεταξύ της δυσλεξίας και της κληρονομικότητας. Οι άνθρωποι με διαταραχή δυσλεξίας φαίνεται να έχουν μια μειωμένη ικανότητα για την επεξεργασία ορισμένων ήχων. Τα ελλείμματα που κληρονομούνται και αφορούν τον τρόπο λειτουργίας περιοχών του εγκεφάλου δημιουργούν στο παιδί δυσκολία διάκρισης εκτός των ήχων και των γραπτών συμβόλων.
2. Περιβαλλοντικοί παράγοντες:
Οι ερευνητές έχουν προτείνει ότι παράγοντες, όπως η έκθεση σε ορισμένα χημικά, τα προβλήματα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η ανεπαρκής διατροφή ή η έλλειψη μορφωτικών/εκπαιδευτικών ερεθισμάτων σε νεαρή ηλικία μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνιση της δυσλεξίας. Προβλήματα συμπεριφοράς (απροσεξία, ανυπακοή, υπερκινητικότητα) ακόμα και περιπτώσεις που το παιδί έχει υποστεί κακοποίηση (σωματική, λεκτική, σεξουαλική) μπορεί να οδηγήσουν σε δυσλεξία.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η δυσλεξία δεν συνδέεται με τη νοημοσύνη του παιδιού και διαφέρει ως προς το βαθμό σοβαρότητας.
Η δυσλεξία μπορεί να διαγνωστεί και να αντιμετωπιστεί με ειδικά προγράμματα παρέμβασης και εναλλακτικές μεθόδους μάθησης.
Συμπτώματα
Η δυσλεξία μπορεί να έχει διαφορετικά συμπτώματα σε παιδιά και σε ενήλικες. Ορισμένα κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
Παιδιά:
- Υστέρηση στην εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής
- Αντικατάσταση λέξεων με λέξεις με παρόμοιο ήχο
- Δυσκολία στην αναγνώριση και διάκριση των γραμμάτων και των ήχων
- Αντιστροφή της σειράς των γραμμάτων στις λέξεις
- Δυσκολία στην κατανόηση των λέξεων και των προτάσεων που ακούνε
- Εστίαση σε λέξεις ή ακολουθίες λέξεων
- Δυσκολία στη διατήρηση της σειράς/στην εκτέλεση δύο ή περισσότερων ενεργειών στη σειρά
- Δυσκολία στην εκτέλεση και εκμάθηση κοινών ακολουθιών
- Δυσκολία να θυμηθούν ονόματα, λέξεις, εποχές, ημερομηνίες
- Συγχύσεις μεταξύ των λέξεων “πάνω” και “κάτω”, “αριστερά” και “δεξιά”, κτλ.
- Δυσκολία στην ένδυση/κούμπωμα κουμπιών
- Μονολεκτικός λόγος
- Δυσκολία στην έκφραση συναισθημάτων
- Αποφυγή την ώρα του μαθήματος
- Δυσκολία στην ακολουθία βημάτων για επίλυση ενός προβλήματος
Η δυσλεξία αφορά μια δυσλειτουργία η οποία χωρίς επαρκή και έγκαιρη παρέμβαση θα οδηγήσει το δυσλεκτικό παιδί σε έναν δυσλεκτικό ενήλικα προκαλώντας αντιξοότητες σε πολλούς τομείς της ζωής του.
Ενήλικες:
- Βραδύτητα στην ανάγνωση που οδηγεί σε κόπωση και λάθη
- Δυσκολία στην αντίληψη της δομής των προτάσεων
- Δυσκολία στο να παρακολουθήσουν και να εκτελέσουν οδηγίες
- Μνημονικά ελλείμματα
- Δυσκολία στη γραφή και την ορθογραφία, ορθογραφικά λάθη και παράλειψη λέξεων
- Δυσκολία στη διαχείριση χρόνου και οργάνωσης
- Αντικατάσταση λέξεων με παρόμοιο ήχο ή επανάληψη λέξεων
- Δυσκολία σύνοψης μιας ιστορίας
- Δυσκολία εκμάθησης μιας ξένης γλώσσας
- Δυσκολία διάκρισης δεξιά/αριστερά
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει μια ολοκληρωμένη λίστα με τα συμπτώματα της δυσλεξίας, καθώς αυτά διαφέρουν από πρόσωπο σε πρόσωπο και επίσης μπορεί να συνδέονται με τη σοβαρότητα της διαταραχής σε κάθε περίπτωση.
Αν κάποιος υποπτεύεται ότι έχει δυσλεξία, πρέπει να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια και διάγνωση από ειδικό εκπαιδευτικό ψυχολόγο ή άλλον ειδικό επαγγελματία.
Διάγνωση
Η διάγνωση της δυσλεξίας περιλαμβάνει μια σειρά από εκτενείς αξιολογήσεις από εξειδικευμένους ειδικούς, συνήθως ειδικούς εκπαιδευτικούς ψυχολόγους ή λογοθεραπευτές. Οι εργαστηριακές δοκιμές που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνουν τα εξής:
- Συναισθηματική και συμπεριφορική εκτίμηση: Η αξιολόγηση του παιδιού περιλαμβάνει συνήθως μια συζήτηση με τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς για τα συμπτώματα της δυσλεξίας που εμφανίζει το παιδί και τη συμπεριφορά του γενικά.
- Αναγνωστικές δοκιμές: Τα παιδιά με δυσλεξία είναι συνήθως πολύ αργά στην ανάγνωση ή ορθογραφία. Μια αξιολόγηση της ανάγνωσης του παιδιού μπορεί να περιλαμβάνει τη δοκιμή ταχύτητας και κατανόησης ανάγνωσης και ένα τεστ γραφής για να αξιολογηθεί η ορθογραφία.
- Αντίληψη των ήχων των λέξεων: Τα παιδιά με δυσλεξία μπορεί να έχουν δυσκολίες στην αντίληψη της συσχέτισης ήχων και γραμμάτων. Η αξιολόγηση αντίληψης του ήχου των λέξεων μπορεί να περιλαμβάνει άσκηση αντιστοίχισης ήχων με γράμματα.
- Οπτική αντίληψη: Μια αξιολόγηση της οπτικής αντίληψης μπορεί να εξετάσει το πόσο καλά μπορεί το παιδί να διακρίνει διαφορετικά γράμματα και σύμβολα.
- Κατανόηση νοήματος: Μια τέτοια αξιολόγηση μπορεί να περιλαμβάνει ερμηνεία, σύνοψη και ανασύνθεση προτάσεων και κειμένων.
Οι παραπάνω δοκιμασίες θα βοηθήσουν τους ειδικούς να καθορίσουν εάν ένα παιδί έχει συννοσηρότητα με κάποιο άλλο πρόβλημα όπως δυσαναγνωσία ή αδυναμία ακοής. Με θετικά αποτελέσματα στο κάθε τεστ, ο ειδικός μπορεί να δώσει μια σαφή διάγνωση της δυσλεξίας και να προτείνει ένα σχέδιο αποκατάστασης ή ένα πρόγραμμα παρέμβασης για ενίσχυση και βελτίωση.
Αντιμετώπιση & Θεραπεία
Η αντιμετώπιση της δυσλεξίας, διέπεται από κάποιες αρχές:
- κατανόηση αιτιών
- κίνητρο για μάθηση
- βίωση συναισθήματος επιτυχίας
Ορισμένες μέθοδοι αντιμετώπισης της δυσλεξίας περιλαμβάνουν:
- Συνεδρίες με ψυχολόγο
- Εκπαίδευση και παροχή υποστήριξης στις τεχνικές ανάγνωσης και κατανόησης γραπτής και προφορικής γλώσσας
- Συλλογιστικές τεχνικές, όπως η υποκειμενική αυτοκριτική, η αλλαγή σκέψης και η υπολογιστική σκέψη
- Κατανόηση και αντιμετώπιση των συναισθηματικών και κοινωνικών προβλημάτων που προκαλούνται από τη δυσλεξία
- Χρήση τεχνολογίας, όπως το λογισμικό αναγνώρισης ήχου σε κείμενο και προφορικές σημειώσεις
Όλα αυτά σε συνδυασμό με
- συνεχή ανατροφοδότηση, ώστε το παιδί να κατανοεί την προσπάθεια που έχει κάνει
- αυτό-αποτελεσματικότητα
- διαρκή έλεγχο
- αυτό-καθοδήγηση
- ενίσχυση αυτοεκτίμησης
- καλή συνεργασία με τους γονείς
είναι ύψιστης σημασίας και συντελούν θετικά στη βελτίωση της δυσλεξίας.
Δυσλεξία και Αυτισμός
Η δυσλεξία και ο αυτισμός είναι διαφορετικές καταστάσεις.
Η δυσλεξία αποτελεί μια διαταραχή στην ανάγνωση, στη γραπτή έκφραση, στην αποκωδικοποίηση της γλώσσας χωρίς να επηρεάζει την νοημοσύνη του ατόμου. Από την άλλη πλευρά, ο αυτισμός είναι μια διαταραχή με ελλείματα στην ανάπτυξη των κοινωνικών-συναισθηματικών δεξιοτήτων, της επικοινωνίας (λεκτική-μη λεκτική), του επιπέδου νοημοσύνης τους και των συμπεριφορικών προτύπων. Ωστόσο, τα δυσλεκτικά άτομα ενδέχεται να παρουσιάσουν μια σειρά από προβλήματα στην κοινωνική και γλωσσική ανάπτυξή τους, ιδιαίτερα όταν δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς. Άνθρωποι με αυτισμό μπορεί επίσης να έχουν δυσλεξία ως συνδυασμό του αυτισμού τους. Συνεπώς, είναι σημαντικό να κατανοείται ότι η δυσλεξία και ο αυτισμός είναι διαφορετικές διαταραχές, χωρίς να σημαίνει ότι δυσλεξία είναι απαραίτητα συνυπάρχουσα με τον αυτισμό ή ότι όλοι οι αυτιστικοί έχουν δυσλεξία. Κάθε περίπτωση είναι μοναδική και απαιτεί διαφορετική αντιμετώπιση.
Τεστ:
- Ψυχομετρικό κριτήριο μαθησιακής επάρκειας (Detroit) (DTLA)
- Ψυχομετρικό κριτήριο γλωσσικής επάρκειας (Λ-α-Τ-ω) επιπέδου I & II
- Ψυχομετρικό Κριτήριο Γνωστικής Επάρκειας για Παιδιά και Εφήβους
- Ψυχοπαιδαγωγικό διαγνωστικό μέσο Αθηνά Τεστ Διάγνωσης Δυσκολιών Μάθησης
- Τεστ ΜέταΦΩΝ
Πιο συγκεκριμένα οι επιμέρους κλίμακες που τα παραπάνω εργαλεία εξετάζουν αφορούν:
- νοητική ικανότητα
- άμεση μνήμη ακολουθιών
- ολοκλήρωση ελλιπών παραστάσεων
- γραφο-φωνολογική ενημερότητα
- νευρο-ψυχολογική ωριμότητα
Με την εξατομικευμένη και διαφορική διάγνωση των τεστ, υπάρχει πλέον έγκαιρος τρόπος πρόληψης αλλά και παρέμβασης με σκοπό την ενίσχυση και βελτίωση των παιδιών με δυσλεξία. Η συνεργασία οικογένειας, σχολείου και ειδικών έχει εδραιωθεί και πλέον έχει καθιερωθεί η ένταξη των παιδιών σε κανονικές τάξεις αφού σύμφωνα με την εκπαιδευτική φιλοσοφία επιχειρείται η προσαρμογή των εκπαιδευτικών προγραμμάτων τις ανάγκες τους.
Οι πληροφορίες που περιέχονται στο παρόν κείμενο έχουν καθαρά ενημερωτικό σκοπό και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως ιατρικές συμβουλές. Ο εξειδικευμένος πάροχος υγείας σας είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος για την πλήρη και ορθή ενημέρωση, διάγνωση και πιθανή θεραπεία, σε οποιοδήποτε θέμα υγείας αντιμετωπίζετε και στον οποίο θα πρέπει να απευθύνεστε σε κάθε περίπτωση.
