Οι διαταραχές του ύπνου αποτελούν πολύ συχνό φαινόμενο στην σύγχρονη κοινωνία απαριθμώντας πολλά εκατομμύρια πολιτών που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα τόσο με τον ύπνο όσο κι με την υγεία τους εν γένει, λόγω της έλλειψης ποιοτικού ύπνου. Οι συστάσεις της ιατρικής κοινότητας συμβουλεύουν διάρκεια ύπνου από επτά έως εννέα ώρες σε καθημερινή βάση, ιδανικά συνεχόμενες. Ωστόσο μεγάλο ποσοστό δεν καταφέρνει να τις εντάξει στο καθημερινό του πρόγραμμα με σημαντικό μέρος του να κοιμάται έξι ώρες ή και λιγότερο.
Κάνοντας μία θεώρηση μέσω του επιστημονικού πρίσματος, ο ύπνος και κατ’ επέκταση η ποιότητα του καθορίζονται με βάση τη συμπεριφορά του ατόμου αλλά και από τις φυσιολογικές αλλαγές που γίνονται στους ηλεκτρικούς ρυθμούς του εγκεφάλου του ενώ κοιμάται. Πιο συγκεκριμένα, τα κριτήρια συμπεριφοράς που χαρακτηρίζουν ένα άτομο σε κατάσταση ύπνωσης είναι η έλλειψη κινητικότητας ή η ελαφρά κινητικότητα, οι αργές κινήσεις των ματιών, συγκεκριμένες – χαρακτηριστικές στάσης ύπνου, οι μειωμένες αντιδράσεις στις εξωτερικές διεγέρσεις και ο αυξημένος χρόνος αντίδρασης σε αυτές. Η στιγμή της έναρξης του ύπνου χαρακτηρίζεται από αρκετές, σταδιακές αλλαγές σε πολλά συμπεριφορικά και φυσιολογικά χαρακτηριστικά.
Είδη διαταραχών ύπνου
Πολλές μελέτες και διαφορετικοί οργανισμοί έχουν προβεί σε ποικίλες κατηγοριοποιήσεις των διαταραχών ύπνου. Παρότι είναι δύσκολη εν γένει η διαφοροποίηση και η τοποθέτηση σε κατηγορίες, μπορούμε να δούμε έξι βασικές κατηγορίες που εσωκλείουν το μεγαλύτερο ποσοστό διαταραχών.
Πιο αναλυτικά:
- Αϋπνία: μια συνεχόμενη δυσκολία του ατόμου στην έναρξη του ύπνου, στη διάρκεια του, στην σταθεροποίηση του ή την ποιότητα του παρά τις κατάλληλες για ύπνο εξωτερικές περιβαλλοντικές συνθήκες με αποτέλεσμα ένα έντονο αίσθημα κόπωσης κατά τη διάρκεια της ημέρας.
- Διαταραχές της αναπνοής που σχετίζονται με τον ύπνο: διαταραχές αποφρακτικής άπνοιας ύπνου, διαταραχές κεντρικής άπνοιας ύπνου, διαταραχές υποαερισμού που σχετίζονται με τον ύπνο. Πρόκειται για επαναλαμβανόμενα επεισόδια απνοιών ή υποπνοιών λόγω απόφραξης, μερικής ή ολικής, των ανωτέρων αεραγωγών. Συνήθως περισσότερες από μία είναι παρούσες στον ίδιο ασθενή.
- Κεντρικές διαταραχές υπερυπνίας: η αδυναμία να παραμείνουμε ξύπνιοι και σε εγρήγορση κατά τη διάρκεια της ημέρας, με αποτέλεσμα να προκύπτουν περίοδοι αναγκαστικού ύπνου ή ακούσιες κρίσεις υπνηλίας ή ύπνου.
- Διαταραχές του κιρκαδικού ρυθμού του ύπνου: η διαταραχή προκαλείται από αλλοιώσεις του κιρκαδικού συστήματος, το οποίο αποτελεί το βιολογικό μας ρολόι, μέτρησης χρόνου και των μηχανισμών του συμπαρασύροντάς σε κακή ευθυγράμμιση του ενδογενούς κιρκαδικού ρυθμού με το εξωτερικό περιβάλλον.
- Παραϋπνίες: είναι διαταραχές που χαρακτηρίζονται από την εμφάνιση πολύπλοκων κινητικών ή συμπεριφορικών γεγονότων ή εμπειριών κατά την έναρξη του ύπνου, κατά τη διάρκεια του ύπνου ή κατά τη διέγερση από τον ύπνο όπως για παράδειγμα είναι η υπνοβασία.
- Κινητικές διαταραχές που σχετίζονται με τον ύπνο: τα βασικά χαρακτηριστικά των διαταραχών κίνησης είναι απλές, συχνά στερεότυπες κινήσεις που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου ή κατά την έναρξή του.
Αντιμετώπιση
Οι διαταραχές ύπνου προκαλούν μία πληθώρα ασθενειών που έχουν σημαντικές συνέπειες για την ατομική υγεία καθώς και οικονομικό κόστος για την κοινωνία. Η διάγνωση των διαταραχών ύπνου όμως δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση καθώς απαιτεί προσεκτική λήψη ιστορικού, εξέταση και εργαστηριακό έλεγχο.
Αν και έχουν προταθεί γενικές κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση και την αντιμετώπιση των πιο συχνών διαταραχών, η θεραπεία πρέπει να εξατομικεύεται και να προσαρμόζεται στον κάθε ασθενή ξεχωριστά. Αυτό προκύπτει από την μεγάλη ποικιλία αιτιών που μπορεί να υπάρχουν και να προκαλούν διαταραχές στον ύπνο από ψυχολογικές, νευρολογικές έως εγκεφαλικές και πολλές άλλες.
Παρόλα αυτά, σημειώνονται αρκετές συνήθειες και κινήσεις που μπορεί το άτομο να κάνει για να βελτιώσει την ποιότητα του ύπνου του. Έτσι, η σωστή διατροφή στην οποία αποφεύγονται πριν τον ύπνο βαριά γεύματα και ροφήματα καφεΐνης και προτιμώνται ελαφρά γεύματα είναι μια πρώτη σημαντική τακτική. Ακόμα η σωματική άσκηση βοηθά τόσο στην ευεξία κατά την διάρκεια της μέρες όσο κι σε καλύτερο ύπνο το βράδυ, όχι όμως αμέσως πριν τον ύπνο. Επίσης είναι σημαντικό να υπάρχει σταθερή ρουτίνα ύπνου στην οποία το βιολογικό ρολόι λειτουργεί καλύτερα και τέλος η δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος και ατμόσφαιρας στο υπνοδωμάτιο που να ευνοεί τον ύπνο.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως ο ύπνος συμπληρώνει περίπου το 1/3 της ζωής μας και αποτελεί σημαντικό κομμάτι της. Ποιοτικός ύπνος που δεν συνοδεύεται από διαταραχές εξασφαλίζει ένα πιο υγιές οργανισμό με καλύτερη προσαρμογή και ανταπόκριση του ατόμου στις απαιτήσεις της ημέρας.
Ο σκοπός του παρόντος άρθρου είναι καθαρά ενημερωτικός και οι πληροφορίες που εμπεριέχει, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως ιατρικές συμβουλές. Σε κάθε περίπτωση απευθυνθείτε στον εξειδικευμένο πάροχο υγείας σας για συμβουλές και σε περίπτωση που παρουσιάζετε οποιοδήποτε σύμπτωμα. Εκείνος είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος για να σας ενημερώσει και να καθορίσει την πιθανή αγωγή που θα πρέπει να ακολουθήσετε.
