Το άγχος είναι μια δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που περιλαμβάνει αισθήματα φόβου, έντασης, ανησυχίας, ακόμη και τρόμου. Συμβαίνει ως αντίδραση σε έναν κίνδυνο, του οποίου συχνά η πηγή δεν είναι εύκολο να ανιχνευθεί ή να αναγνωριστεί. Αυτή η συνθήκη συνοδεύεται από νευρικότητα και ψυχοφυσιολογικές αλλαγές όπως ταχυπαλμία και μυϊκή ένταση. Ακόμα και χωρίς εμφανές αίτιο, το σώμα διατηρεί μια θέση ετοιμότητας και υπερδιέγερσης, προκαλώντας δυσφορία στο άτομο.
Το άγχος ορίζεται ως μηχανισμός προστασίας που μας βοηθά να αντιδράσουμε σε κρίσιμα γεγονότα. Σε κατάλληλο πλαίσιο, είναι προσαρμοστικό και ενδεχομένως βοηθητικό, επιτρέποντάς μας, να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις. Χωρίς εκείνο, η επιβίωση και η προσαρμογή μας σε ενδεχόμενους κινδύνους θα ήταν πολύ δυσκολότερη.
Απλό άγχος & Αγχώδης διαταραχή
Το απλό άγχος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που βιώνουμε κατά καιρούς αντιμετωπίζοντας καθημερινά κινδύνους ή πιέσεις αναλόγως τις συνθήκες ζωής.
Η διαταραχή άγχους, από την άλλη πλευρά, είναι μια πιο σοβαρή και συνεχής κατάσταση, όπου το άγχος είναι υπερβολικό, επικίνδυνο και επηρεάζοντας συχνά την καθημερινότητά μας.
Οι διαταραχές άγχους, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περιλαμβάνουν κατάχρηση ουσιών, ανησυχία, πανικό, ειδικό και κοινωνικό φόβο, αγοραφοβία και άλλες παρόμοιες καταστάσεις. Αυτές οι διαταραχές περιορίζουν αισθητά τις δραστηριότητες, τις κοινωνικές και επαγγελματικές σχέσεις, την απόδοση στην εργασία ή τις σπουδές. Ο καθοριστικός παράγοντας για τη διάγνωση μιας διαταραχής άγχους είναι η εμφάνιση συμπτωμάτων για διάστημα μεγαλύτερο από έξι μήνες μειώνοντας την καθημερινή ποιότητα ζωής των ατόμων προκαλώντας ενόχληση και ανησυχία.
Το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-V) ορίζει 11 διαταραχές άγχους:
- Διαταραχή άγχους αποχωρισμού
- Επιλεκτική βωβότητα
- Ειδική φοβία
- Κοινωνική αγχώδης διαταραχή (κοινωνική φοβία)
- Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
- Αγοραφοβία
- Διαταραχή πανικού
- Προκαλούμενη από ουσίες/φάρμακα αγχώδης διαταραχή
- Αγχώδης διαταραχή οφειλόμενη σε άλλη σωματική κατάσταση
- Άλλη προσδιορισμένη αγχώδης διαταραχή
- Απροσδιόριστη αγχώδης διαταραχή
Συμπτώματα άγχους
Σωματικά συμπτώματα: πονοκέφαλοι, ξηρότητα στόματος, πόνοι στο στήθος, βήχας, μυϊκοί πόνοι, αίσθημα κόπωσης, ταχυπαλμία, κοιλιακοί πόνοι, αϋπνία, ναυτία, διάρροιες, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ), εφίδρωση, συχνές λοιμώξεις, μείωση σεξουαλικής επιθυμίας, εξάψεις, τρέμουλο, αυτοάνοσες διαταραχές, εξανθήματα στο σώμα.
Ψυχολογικά συμπτώματα: ευερεθιστότητα, νευρικότητα, έλλειψη ενδιαφέροντος για τη ζωή, φόβο για το μέλλον, δυσκολία συγκέντρωσης, αίσθημα αποτυχίας και ανεπάρκειας.
Συμπεριφορικά συμπτώματα: αποφυγή δραστηριοτήτων, επιθετικότητα, υπερβολική κατανάλωση τροφής ή το αντίθετο, αναζήτηση ασφάλειας, πάγωμα, ριψοκίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά, ροπή προς ατυχήματα, αυξημένη κατανάλωση τοξικών ουσιών.
Εάν νομίζετε ότι αντιμετωπίζετε μια διαταραχή άγχους, είναι σημαντικό να ζητήσετε επαγγελματική βοήθεια από κάποιον ψυχολόγο, ψυχοθεραπευτή ή ψυχίατρο. Ο επαγγελματίας αυτός θα μπορέσει να αξιολογήσει τα συμπτώματα σας και να σας δώσει κατάλληλες συμβουλές και κάποιο πλάνο θεραπείας για τη διαχείριση του άγχους σας.
Μύθοι & Γεγονότα για το άγχος
Μύθος: Το άγχος δεν είναι ασθένεια.
Γεγονός: Το άγχος είναι μια αναγνωρισμένη ψυχική πάθηση.
Μύθος: Το άγχος είναι «κακό» και πρέπει να αποφεύγεται.
Γεγονός: Το άγχος είναι μια φυσιολογική αντίδραση και σε διάφορες συνθήκες μπορεί να είναι ωφέλιμο.
Μύθος: Το άγχος είναι μόνο ψυχολογικό πρόβλημα.
Γεγονός: Το άγχος έχει και παθολογικές αιτίες, όπως χημικές ανισορροπίες του εγκεφάλου, εφίδρωση και ταχυπαλμία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ιατρική αξιολόγηση κρίνεται απαραίτητη.
Μύθος: Το άγχος πλήττει μόνο ενήλικες.
Γεγονός: Το άγχος επηρεάζει και ενήλικες και παιδιά.
Μύθος: Κανένα σύμπτωμα, καθόλου άγχος.
Γεγονός: Το άγχος μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους
Μύθος: Το άγχος είναι ίδιο για όλους.
Γεγονός: Υπάρχουν διάφοροι τύποι αγχωδών διαταραχών. Κάθε άτομο αντιδρά στο άγχος με τελείως διαφορετικό τρόπο.
Μύθος: Το άγχος θα φύγει από μόνο του, μη το σκέφτεστε.
Γεγονός: Το άγχος απαιτεί ειδικές τεχνικές και θεραπεία ώστε να μπορεί κάποιος να το διαχειριστεί.
Μύθος: Το κοινωνικό άγχος είναι το ίδιο με το να είσαι εσωστρεφής.
Γεγονός: Το κοινωνικό άγχος είναι μια αγχώδης διαταραχή, ενώ η εσωστρέφεια είναι ένα στοιχείο της προσωπικότητας.
Γιατί όμως το αισθανόμαστε σχεδόν κάθε φορά που κάνουμε κάτι σημαντικό;
Αυτό συμβαίνει επειδή η αίσθηση του ελέγχου προσφέρει ασφάλεια, ενώ η αβεβαιότητα και η άγνοια προκαλούν άγχος. Έχει χαρακτηριστεί και ως «σκιά της νοημοσύνης», καθώς συνδέεται με στόχους, απόδοση του ατόμου και προοπτική του μέλλοντος.
Αντιμετώπιση Άγχους
Η θεραπεία των αγχωδών διαταραχών περιλαμβάνει τις εξής προσεγγίσεις:
Φαρμακοθεραπεία
Στόχος είναι να βελτιωθεί η επικοινωνία μεταξύ του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος μέσω της αύξησης και διατήρησης της σεροτονίνης στα νευρικά σημεία. Ανάλογα με τη διάγνωση και τις συστάσεις του ιατρού, συνήθως προτείνονται αγχολυτικά και αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
Ψυχοθεραπεία
Η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (CBT) είναι η προτιμώμενη θεραπεία για τις αγχώδεις διαταραχές. Αυτή η προσέγγιση επικεντρώνεται στην ανακάλυψη, αναγνώριση και αποδοχή των μη ρεαλιστικών πεποιθήσεων που σχετίζονται με το άγχος, χρησιμοποιώντας διάφορες γνωστικές και συμπεριφορικές τεχνικές όπως η έκθεση. Έρευνες έχουν δείξει ότι η CBT είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία καθώς είναι στοχοκατευθυνόμενη, εστιασμένη στο πρόβλημα και επικεντρώνεται στην αναδιαμόρφωση των σκέψεων και των συμπεριφορών που συνδέονται με το άγχος.
Βιοανάδραση
Αυτή η προσέγγιση είναι μια θεραπευτική τεχνική που χρησιμοποιείται για τον έλεγχο των φυσιολογικών λειτουργιών του ανθρώπινου σώματος μέσω της ανάδρασης των βιολογικών σημάτων. Περιλαμβάνει τη χρήση τεχνικών όπως, το ηλεκτρομυογράφημα (EMG), το θερμογράφημα, το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (EEG), την ηλεκτροδερματική δραστηριότητα (EDA) και την ασυμμετρία καρδιακού ρυθμού (HRA), σε συνδυασμό με τεχνικές χαλάρωσης και αναπνοής ώστε να εκπαιδευτεί το νευρικό σύστημα για να αντιμετωπίζει καλύτερα το άγχος.
Βοηθάει τελικά η θεραπεία;
Οι θεραπείες βοηθούν με τον εξής τρόπο:
- Εντοπίζουν και αναδιαμορφώνουν τον τρόπο της σκέψη σας: Σας βοηθούν να αναγνωρίσετε και να αλλάξετε τις αρνητικές σκέψεις και πεποιθήσεις που σχετίζονται με το άγχος με θετικές.
- Αναπτύσσουν υγιείς δεξιότητες αντιμετώπισης: Σκοπός είναι η εφαρμογή ειδικών πρακτικών και τεχνικών για το άγχος και το στρες.
- Αντιμετωπίζουν τα υποκείμενα ζητήματα: Συχνά αναζητούν τα βαθύτερα αίτια του άγχους σας και βοηθούν στην επίλυσή τους.
- Παρέχουν υποστήριξη και καθοδήγηση.
Δεν υπάρχει μία απόλυτη θεραπευτική λύση για το άγχος. Κάθε προσέγγιση μπορεί να προσαρμοστεί στις ανάγκες του ατόμου και να χρησιμοποιηθεί μόνη της ή σε συνδυασμό, ανάλογα με τη σοβαρότητα της διαταραχής και τις προτιμήσεις του ασθενούς.
Συμβουλές για καλύτερη διαχείριση του άγχους
Εδώ είναι μερικές συμβουλές για να προσπαθήσετε να διαχειριστείτε καλύτερα το άγχος σας:
- Αναγνώριση: Αντιμετωπίστε το άγχος ως ένα φυσιολογικό συναίσθημα σε στρεσογόνες καταστάσεις και προσπαθήστε να το αξιοποιήσετε βελτιώνοντας την επίδοσή σας.
- Αναπνοή: Εκπαιδευτείτε να αναπνέετε βαθιά καθημερινά, καθώς αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να χαλαρώσετε και να μειώσετε το άγχος.
- Άσκηση: Ενσωματώστε τη φυσική δραστηριότητα στην καθημερινή σας ρουτίνα, καθώς μπορεί να συμβάλλει στην απελευθέρωση ενδορφινών και στη βελτίωση της διάθεσής σας. Επιλέξτε μια δραστηριότητα που σας αρέσει, όπως τρέξιμο, γυμναστική, περπάτημα ή γιόγκα.
- Διατροφή: Η διατροφή επηρεάζεται άρρηκτα από το άγχος σας. Φροντίστε να έχετε μια ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει, λαχανικά, ολικά δημητριακά και πρωτεΐνες, καθώς αυτό μπορεί να επηρεάσει θετικά την ψυχολογική ευεξία σας.
- Προσωπικός χρόνος: Αφιερώστε χρόνο για τον εαυτό σας! Προσπαθήστε έστω και λίγο να χαλαρώσετε και να ανακουφιστείτε μέσω δραστηριοτήτων όπως διαλογισμός, μουσική, ζωγραφική, γιόγκα, χορός και επαφή με τη φύση.
- Επικοινωνία με ειδικό ψυχικής υγείας: Δοκιμάστε να μοιραστείτε τα συναισθήματά σας με κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Έτσι θα σας χορηγηθεί συναισθηματική υποστήριξη, κατανόηση και πιθανώς να προταθούν και άλλες τεχνικές.
- Ύπνος : Ο επαρκής ύπνος (τουλάχιστον 7 ώρες) είναι σημαντικός για την σωματική και ψυχική υγεία όπως και τη διαχείριση του άγχους. Διασφαλίστε ότι κοιμάστε αρκετές ώρες τη νύχτα, καθώς ο καλός ύπνος είναι σημαντικός για τη αντιμετώπιση του άγχους.
- Χρόνος: Οργανώστε το πρόγραμμα σας και ιεραρχείστε προτεραιότητες και στόχους. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να αισθανθείτε πιο οργανωμένοι και να μειώσετε έτσι την πίεση του χρόνου.
- Σωστό ή Λάθος; Κατανοήστε ότι οι περισσότερες αποφάσεις δεν είναι «σωστές» ή «λάθος», αλλά απλά οδηγούν σε διαφορετικές εμπειρίες.
- Επικέντρωση: Εστιάστε στη διαδικασία και την απόλαυση της κάθε δραστηριότητας παρά στο τελικό αποτέλεσμα.
Ακολουθώντας αυτές τις συμβουλές, μπορείτε να αυξήσετε τη γενική σας ευεξία και να βελτιώσετε την ικανότητα διαχείρισης του άγχους σας.
Οι πληροφορίες που περιέχονται στο παρόν άρθρο έχουν αποκλειστικό σκοπό την ενημέρωση και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως ιατρικές συμβουλές. Αποκλειστικός υπεύθυνος για οποιοδήποτε θέμα υγείας αντιμετωπίζετε καθώς και για την σχετική σας ενημέρωση, είναι ο εξειδικευμένος πάροχος υγείας σας, στον οποίο θα πρέπει να απευθύνεστε σε κάθε περίπτωση.
